Birleşik Krallık’ta genel seçimlerin en geç Ocak 2025 tarihine kadar yapılması gerekiyor; Başbakan Rishi Sunak’ın açıklamaları dikkate alınırsa, Ocak 2025 beklenmeyecek ve seçimler kuvvetle muhtemel 2024 yılının ikinci yarısında bir tarihte gerçekleşecek. 2010 yılından itibaren iktidarda olan Muhafazakâr Parti’nin hem Brexit sürecinin, hem de Brexit’in olumsuz ekonomik sonuçlarını daha da kötüleştiren pandeminin etkisiyle yıpranmakta olduğu, özellikle 2022 yılında Başbakanlık koltuğunda oturan isimlerin Birleşik Krallık’ın alışık olmadığı hızda değişmiş olması örneğinde, açıkça gözler önüne serildi.
Seçimlere dair yapılan anket çalışmaları İşçi Partisi’nin açık ara önde olduğunu göstermekte. Ipsos’a göre, İşçi Partisi’nin oyu % 49, Muhafazakârların oyu % 27, Liberallerin ve Yeşillerin oyu ise % 7 civarında.[i] Ipsos’un anketinde en fazla dikkat çeken husus İşçi Partisi dışında tüm partilerin oy oranlarının düşme eğiliminde olması; yani İşçi Partisi adeta iktidara tek başına yürüyor. Statista’nın anket çalışmaları da Ipsos’un sonuçlarını doğruluyor; Statista’ya göre, İşçi Partisi’nin oyu % 46, Muhafazakârların oyu % 22.[ii] Yougov da benzer sonuçları verdiğine göre[iii], 2024 yılı Birleşik Krallık’ta kuvvetle muhtemel iktidarın değiştiği yıl olacak. Eğer böyle olursa, İşçi Partisi ve seçmenleri elbette seçim sonuçlarını kendileri adına bir zafer olarak göreceklerdir. Muhafazakârlar ise, seçim sonuçlarını iki farklı şekilde okuyabilirler. Birincisi, seçim sonuçlarını yıllarca iktidarda olmanın yıpratıcılığına ve partinin iktidar yorgunluğuna bağlayarak, sonuçları doğal karşılamak. İkincisi ise, seçim sonuçlarını kendileri açısından bir başarısızlık, hatta hezimet olarak okumak.
Muhafazakâr Parti ve seçmeni 2024 seçim sonuçlarını birinci şekilde okur ve iktidar değişimini doğal karşılarsa haklıdır. Neden mi? Seçimlere giderken, Muhafazakâr Parti 5 öncelik belirlemiştir; enflasyon ile mücadele, ekonomik büyümenin sağlanması, kamu borcunun azaltılması, ulusal sağlık sisteminde reform ve göçle mücadele. İşçi Partisi’nin de 5 önceliği vardır; ekonomik istikrarın sağlanması, enerjide dışa bağımlılığın azaltılması, ulusal sağlık sisteminde reform, eğitim sektörüne destek ve suçla mücadele. Her iki partinin önceliğinin ekonomik sorunlar olduğu açıktır. Ayrıca iç siyasi konularda da Muhafazakâr Parti ve İşçi Partisi’nin pozisyonları birbirleri ile örtüşmektedir; günümüzde Birleşik Krallık’ın en önemli iç siyasi sorunu başta İskoçya’da olmak üzere Kuzey İrlanda’da ve Galler’de yükselen milliyetçi/ayrılıkçı hareketlerdir. İskoçya’da ikinci kez bağımsızlık referandumunun yapılmaması gerektiğini düşünüyor olmaları gibi her iki parti de milliyetçi/ayrılıkçı hareketlere “sıcak” yaklaşmamaktadır. En önemli dış politika meselesi ise, AB ile ilişkiler, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Gazze’de artan şiddettir ve her iki partinin bu sorunlara yaklaşımı -AB ile iyi ilişkilerin kurulması ama AB’ye tekrar üyeliğin söz konusu olmaması, Rusya-Ukrayna Savaşı’nda Ukrayna’ya destek, Gazze’de yaşanan şiddette İsrail’e destek- benzerdir. Bu koşullarda “birinin diğerinden yoktur farkı” denilebilir ki, İşçi Partisi’nin kazanacağı kuvvetle muhtemel olan seçim sonuçları bir partinin politikalarının diğerine tercih edilmesi olarak değil de, yıprananın yerine yenisini koymak şeklinde okunabilir.
Muhafazakâr Parti ve seçmeni 2024 seçim sonuçlarını başarısızlık olarak okursa yine haklıdır. Neden mi? Çünkü Muhafazakâr iktidar, seçim ufukta görünmüş iken, seçimleri kaybetmelerine katkı yapacak hamlelerden kaçınmamaktadır. Örnek vermek gerekirse, Gazze’de geçtiğimiz Ekim ayında başlayan ve hızla tırmanan şiddet karşısında Avrupa’nın başka şehirlerinde olduğu gibi Londra’da da gerçekleştirilen İsrail karşıtı gösterilerde Birleşik Krallık İçişleri Bakanı güvenlik güçlerini Filistin yanlısı göstericilere karşı hoşgörülü olmakla eleştirmişti. Olay sonrasında Bakan görevden alındı, bu durum Muhafazakâr hükümet içinde çatlakların olduğunu göstermekle kalmadı, Muhafazakâr Parti içinde görevden alma kararına gelen farklı tepkiler parti içinde de kutuplaşmanın olduğuna işaret etti. Bir başka örnek, eski Başbakan David Cameron’ın Dışişleri Bakanı olarak atanması idi; Rishi Sunak’ın bu hamlesi, Muhafazakâr Parti’ye desteği artırmaya yönelikti kuvvetle muhtemel ama kamuoyu yoklamaları seçmenin sadece % 35’lik kısmının bu atamaya olumlu yaklaştığını gösterdi.[iv] üstelik David Cameron’ın Bakan olarak atanması ile Muhafazakâr Parti liderliği ve Başbakanlığı esnasında uyguladığı politikalar tekrar tartışmaya açıldı.
Seçimlere giderken Muhafazakâr Parti’yi yıpratma potansiyeli olan en son örnek iki gün önce yaşandı; Verdiği bir röportajda, Rishi Sunak, göçmenleri Britanya’ya gelmekten caydırmak için Ocak 2022 tarihinden sonra ülkeye yasal olarak girmemiş göçmenleri Ruanda’ya gönderme politikası üzerinde konuşurken, seçimlerden önce Ruanda’ya uçuşların başlayacağı yönündeki 1.000 £ tutarındaki bahsi kabul edip etmeyeceği sorulduğunda, insanları uçaklara bindirmek istediğini belirtip, 1.000 £ tutarındaki bahse girdi. Muhalefet, böylesine önemli bir politika meselesinin bahis konusu yapılmasına tepki gösterirken, Rishi Sunak ise “bahisçi bir insan” olmadığını açıklamak zorunda kaldı.[v] Bu olay, Muhafazakâr Parti’nin zaten eleştirilmekte olan göç politikasını tekrar siyasi gündemin merkezine koydu ki, böylelikle de göç politikası söz konusu olduğunda Muhafazakâr Parti içinde oluşan çatlaklar tekrar gözler önüne serildi.
Sonuçta, Muhafazakâr Parti ve seçmeni önümüzdeki genel seçimleri kaybettikleri taktirde, bu sonucu doğal karşılar iseler haklıdırlar, ama sonucu parti adına başarısızlık/hezimet olarak görürlerse yine haklıdırlar.
Doç. Dr. Dilek YİĞİT
[i] https://www.ipsos.com/en-uk/uk-opinion-polls.
[ii] https://www.statista.com/statistics/985764/voting-intention-in-the-uk/.
[iii] https://yougov.co.uk/politics/articles/48350-voting-intention-con-22-lab-45-10-11-jan-2024.
[iv] https://www.ipsos.com/en-uk/just-one-four-think-david-camerons-government-did-good-job-foreign-affairs.
