Birleşik Krallık’ta Brexit’in ve pandeminin olumsuz ekonomik etkileri ile mücadele etmeye çalışan iktidardaki Muhafazakâr Parti’nin yıpranmışlığı, parti liderliği, dolayısıyla da Başbakanlık koltuğunun öngörülemeyecek kadar sıklıkla el değiştirmesi ile geçtiğimiz yıllarda gözler önüne serildi. Ekim 2022’de Muhafazakâr Parti içinde başlayan yeni bir liderlik yarışını kazanan Hint asıllı Rishi Sunak olunca, özellikle de Avrupa’da yabancı düşmanı ve göçmen karşıtı söylemleri ile aşırı sağ partiler yükselirken, Birleşik Krallık, bu koşullarda Britanya asıllı olmayan bir Başbakan ile Avrupa tarihine geçti. Burada altının çizilmesi gereken nokta ise, Rishi Sunak’ı Başbakanlığa taşıyanın genel seçim sonuçları olmadığıdır; zira Sunak, Muhafazakâr Parti üyelerinin oyları ile Başbakan olmuştur. Ancak göç meselesine ve göçmenlere karşı hiç de ılımlı yaklaşmadıkları gözlemlenen Muhafazakâr Parti üyelerinin, etnik kökeninden dolayı Rishi Sunak’a oy vermeyecekleri yönündeki öngörülere rağmen, kendilerine lider olarak Britanya’ya göç etmiş bir ailenin çocuğu olan Sunak’ı seçmiş olması, Britanya’da etnik kökenin artık sosyal ya da politik olarak en yüksek konumlara ulaşmaya engel olmadığının kanıtı olarak değerlendirildi.
Mart 2023’de ise, İskoç Ulusal Partisi (SNP) içindeki liderlik yarışını kazanan Pakistan asıllı Hamza Yusuf oldu ve böylelikle Yusuf, İskoçya’nın ilk Müslüman Birinci Bakanı olarak tarihe geçti. Hamza Yusuf’un İskoçya’nın Birinci Bakanlığına kadar yükselmesi de Birleşik Krallık siyasetinin kapsayıcılığının ve çeşitliliği kucaklıyor olduğunun kanıtı olarak yorumlandı.
Birleşik Krallık’ın Başbakanı’nın Hint asıllı, İskoçya Birinci Bakanı’nın Pakistan asıllı olması, elbette Avrupa’da aşırı sağın yükseldiği koşullarda “şaşkınlık yaratan” ve Britanya demokrasisinin kendine has özelliğini gösteren gelişmeler olarak nitelendirebilir. Ancak aslında böylesine gelişmelerin tecrübe edilebileceğini 2016 yılında gerçekleştirilen Londra Belediye Başkanlığı seçim sonuçları da yıllar öncesinden göstermiştir. Bu tarihte, Londra Belediye Başkanlığı seçimlerini oyların % 57’sini alan İşçi Partili Pakistan asıllı Sadık Han kazandı ve Birleşik Krallık’ta ilk Müslüman Belediye Başkanı olarak tarihe geçti. Sadık Han, başarısını Londralıların umudu korkuya, birliği ise bölünmeye tercih etmesi olarak değerlendirdi ve seçim yarışında kendisine karşı kullanılan yabancı-karşıtı ve İslam-karşıtı söylemlerin yenilgisine işaret etti. Britanya siyasetini yakından takip edenler, Sadık Han’ın, kendisine karşı yürütülen etnik ve din bazlı kampanyaya rağmen, seçimde aldığı oy oranının yüksekliğine dikkat çektiler. Han’ın seçim başarısı Londra’nın çok kültürlü ve çok dinli bir şehir olarak kendiyle barışık olduğunun bir simgesi olarak değerlendirilirken, bazı çevrelerce de Britanya siyasetinin daha kapsayıcı hale geldiğinin ve etnik, dini ve sosyo-ekonomik çeşitliliği temsil ettiğinin işareti olarak görüldü. 2021 yılında yapılan Londra Belediye Başkanlığı seçimlerini % 55,2 oy oranı ile yine Sadık Han kazandı.
2 Mayıs 2024’de yine Londra Belediye Başkanlığı seçimleri var; Sadık Han, İşçi Partisi’nin adayı, en güçlü rakibi ise iktidardaki Muhafazakâr Parti’nin adayı Susan Hall. Haziran 2023’de OnLondon tarafından yayınlanan ankete göre, Londralıların % 41’inin desteğini alan Sadık Han, en yakın rakibi Susan Hall’dan 8 puan önde iken,[i] Yougov tarafından Kasım 2023 tarihinde açıklanan anket sonuçları Han’ın % 50 oranındaki destek ile en yakın rakibi Susan Hall’un 25 puan önünde olduğuna işaret ediyor.[ii] Açıkçası, önümüzdeki yıl yapılacak genel seçimler için yürütülen anketler de İşçi Partisi’ni Muhafazakâr Parti’nin çok önünde gösterdiğinden, bu kapsamda, İşçi Partisi’nin Belediye Başkan adayının, Muhafazakâr Parti’nin Belediye Başkan adayının önünde olması şaşılacak bir durum değil; zira Britanya halkı, Brexit ve pandemi süreçlerini iyi yönetemediğini düşündüğü Muhafazakârları seçim sandığı üzerinden uyarmak niyetindedir. Ancak şaşılacak durum, Sadık Han’ın kendisini önde gösteren anket sonuçlarına güvenmediğini açıkça belirtmiş olması; bu durumun gerekçesi ise İşçi Partili seçmenin rehavete kapılmasını engellemek olmalı.
Sadık Han, önümüzdeki Londra Belediye Başkanlığı seçimlerini kazanırsa yine tarihe geçecek ve üç dönem üst üste Belediye Başkanlığı yapmış ilk isim olacak. Ancak ilk kazandığı seçim ile bu seçim arasında dikkatlerden kaçmayan önemli bir fark var; Britanya basınından takip edilebildiği kadarıyla, Han, bu sefer 2016 seçimlerinde tecrübe ettiği inanç ve etnik köken bağlamında eleştirilerin hedefi olmuyor. 2016 Belediye Başkanlığı seçim kampanyası sırasında Sadık Han’ın dini ve kökeni kendi partisinin üyeleri de dahil olmak üzere bazı çevrelerce “mesele” olarak görüldü; hatta Muhafazakâr rakibi Han’ın aşırı İslamcılarla ortak paydaları olduğunu iddia etti.[iii] Üstelik bu iddialar Başbakan David Cameron tarafından da paylaşılmıştı.[iv] Bu sefer, Muhafazakârlardan din ve etnik köken bağlamında Sadık Han’a gelebilecek eleştirileri, partisinin İslam-karşıtı bir görüntü vermesini istemeyen Başbakan Rishi Sunak önlüyor gibi; zira Sunak Hint asıllı bir Başbakan olarak din ve etnik köken tartışmalarını kendi partisinde ve siyasette istemiyor. Zaten Muhafazakâr Partili milletvekili Felicity Buchan, Londra Belediye Başkanlığı seçimleri öncesi Sunak liderliğindeki partisinin tutumunu “meseleler üzerinde tartışıyoruz, kişilikler üzerinde değil” şeklinde özetledi.[v]
Önümüzdeki Londra Belediye Başkanlığı seçimlerini Sadık Han kazansın ya da kazanmasın, zaten geçmişte seçimleri iki kez kazanmış olması ile tüm Britanya için olmasa bile Londra için yabancı düşmanlığı ile göçmen karşıtlığının yaygın olmadığının kanıtı olmuştur. Sadık Han’ın daha önceki seçimlerde karşılaştığı din ve etnik köken temelli eleştiriler ile bu defa karşılaşmıyor olmasında Britanya’nın en üst siyasi mevkilerinde, Başbakanlık koltuğunda ve İskoç Birinci Bakanlığı koltuğunda Britanya kökenli olmayan isimlerin oturuyor olmasının önemli etkisi vardır.
Doç. Dr. Dilek YİĞİT
[i] https://www.onlondon.co.uk/poll-sadiq-khan-leads-london-mayor-2024-election-race/.
[ii] https://yougov.co.uk/politics/articles/47662-sadiq-khan-holds-25-point-lead-over-susan-hall-for-mayor.
[iii] https://theconversation.com/sadiq-khan-british-dream-now-a-reality-for-londons-first-muslim-mayor-58945.
[iv] https://www.theguardian.com/politics/2016/apr/20/mps-shout-racist-at-cameron-after-comments-on-sadiq-khan-in-pmqs
