Giriş
Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı Şi Cinping’in 2025 yılı Nisan ayında Vietnam, Malezya ve Kamboçya’yı kapsayan Güneydoğu Asya ziyareti, yalnızca ikili ilişkilerin güçlendirilmesi açısından değil, aynı zamanda Çin’in bölgesel ve küresel stratejik hedeflerinin yeniden tanımlanması açısından da dikkat çekicidir. Bu ziyaret, Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi (BRI) ekseninde ekonomik entegrasyonu arttırma, Güney Çin Denizi üzerindeki iddialarını dolaylı yollarla meşrulaştırma ve ABD ile yaşanan ekonomik ve jeopolitik gerilimler karşısında alternatif ittifaklar oluşturma çabasının somut bir göstergesi olarak yorumlanabilir.
Çin’in Güneydoğu Asya Açılımının Arka Planı
Son yıllarda, Çin, Güneydoğu Asya’ya yönelik dış politikasını hem ekonomik, hem de güvenlik boyutlarında yeniden yapılandırmıştır. Kuşak ve Yol Girişimi, “ortak kader topluluğu” vizyonu ve Küresel Güvenlik Girişimi gibi kavramsal çerçeveler, Çin’in bölgedeki etkisini arttırmayı amaçlayan çok yönlü diplomatik araçlar olarak öne çıkmaktadır. Şi Cinping’in 2025 turu, bu çerçevenin somutlaştırılması açısından önemli bir dönüm noktası olarak değerlendirilmektedir.
Vietnam: Altyapıdan İdeolojik Yakınlaşmaya
Ziyaretin ilk durağı olan Vietnam’da, iki ülke arasında 37 anlaşmanın imzalanmasıyla ekonomik iş birliği derinleştirilmiştir. Bu anlaşmalar arasında sınır ötesi demiryolu projeleri, gümrük entegrasyonu ve tarımsal üretimin koordinasyonu öne çıkarken, aynı zamanda “stratejik ortak kader topluluğu” inşa edilmesi yönünde siyasi irade beyan edilmiştir. Çin, Vietnam’a yönelik doğrudan yatırımlarını arttıracağını ilan ederken, Vietnam da Çin’in önerdiği küresel kalkınma ve güvenlik girişimlerine destek vermiştir. Bu gelişmeler, Çin’in ideolojik yakınlaşmayı da önemsediğini ve yalnızca ekonomik değil, normatif bir etki alanı inşa etmeye çalıştığını göstermektedir.
Malezya: Çok Taraflılık ve Deniz Yetki Alanları
Şi Cinping’in Malezya ziyareti, Güney Çin Denizi’ndeki ihtilaflar bağlamında ayrı bir önem taşımaktadır. Çin ve Malezya, bölgesel anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesi gerektiğini vurgulayarak, askeri gerilimi düşürme yönünde ortak bir söylem geliştirmiştir. Malezya Başbakanı Enver İbrahim ile yapılan görüşmelerde, çok taraflı diplomasiye, ASEAN çerçevesindeki iş birliğine ve ticaretin serbestliği ilkelerine bağlılık teyit edilmiştir. Çin, Malezya’nın ASEAN içerisindeki stratejik konumunu kullanarak bölgesel kurumlar aracılığıyla ABD’nin etkisini dengelemek istemektedir. Bu durum, Çin’in “kurumsal içeriden dönüşüm” stratejisine işaret etmektedir.
Kamboçya: Altyapı Yatırımları ve Askeri Derinleşme
Şi Cinping’in son durağı olan Kamboçya’da da 37 anlaşma imzalanmış, özellikle altyapı yatırımları ve enerji iş birlikleri ön plana çıkmıştır. Çin’in finanse edeceği Funan Techo Kanalı Projesi, Kamboçya’nın ekonomik kalkınması açısından önemli bir hamle olarak değerlendirilirken, projenin aynı zamanda Mekong havzası üzerindeki stratejik dengeyi etkileyebileceği de vurgulanmaktadır. Bunun yanı sıra, Ream Deniz Üssü’nün genişletilmesi gibi askeri iş birliği başlıklarının gündeme gelmesi, Çin’in Güneydoğu Asya’daki askeri varlığını artırma arayışında olduğunu ortaya koymaktadır. Bu durum, Pekin’in “savunmacı realizm” eksenli bir strateji izlediğini gösterirken, ABD ve müttefiklerinin dikkatini çeken bir gelişme olarak öne çıkmaktadır.
Bölgesel ve Küresel Yansımalar
Şi Cinping’in Güneydoğu Asya turu, Çin’in bölgesel liderlik vizyonunu somutlaştırma ve küresel düzeyde alternatif bir normatif düzen inşa etme arzusunun dışavurumudur. Çin, hem ekonomik iş birlikleri, hem de siyasi söylemler aracılığıyla bölge ülkeleriyle çok katmanlı ilişkiler kurmakta; aynı zamanda ABD’nin “Hint-Pasifik Stratejisi”ne karşı dengeleyici bir pozisyon oluşturmaya çalışmaktadır. Bu bağlamda, Çin’in dış politikası yalnızca güç projeksiyonu değil, aynı zamanda bölgesel “meşruiyet üretimi” üzerinden kurgulanan çok boyutlu bir strateji halini almaktadır.
Sonuç
Şi Cinping’in 2025 yılı Güneydoğu Asya turu, Çin’in uluslararası sistemdeki yerini yeniden tanımlama, bölgesel etkisini arttırma ve küresel rekabette avantaj sağlama stratejisinin bir parçası olarak okunmalıdır. Vietnam, Malezya ve Kamboçya ile imzalanan çok yönlü anlaşmalar ve yapılan stratejik deklarasyonlar, Çin’in yalnızca ekonomik değil, normatif ve güvenlik temelli etkisini de derinleştirdiğini göstermektedir. Bu sürecin uzun vadeli etkileri, yalnızca Çin-Güneydoğu Asya ilişkilerini değil, aynı zamanda Asya-Pasifik jeopolitiğini de yeniden şekillendirecek niteliktedir.
Kapak fotoğrafı: China Daily
Oğuzhan MANİOĞLU
