Hindistan’ın güneyinde ve Sri Lanka’nın yaklaşık 750 kilometre güneybatısında yer alan Maldivler veya resmi adıyla Maldiv Cumhuriyeti, başkenti Malé olan ve 1.200 civarında adadan oluşan bir devlettir. Daha çok turizm faaliyetleriyle bilinen Maldivler, 324.000 civarında nüfusu olan küçük bir ülkedir. Tamamı Sünni Müslüman halktan oluşan Maldivler, Hint, Seylan ve Arap etnik unsurların bir arada yaşadığı ilginç ve pek bilinmeyen bir Asya ülkesidir. Maldivler, ayrıca gelecekte su altında kalma ve yok olma tehlikesi bulunan bir ülkedir ve bu nedenle iklim değişikliğiyle mücadele konusunda öncü bir devlet olarak bilinmektedir. 12. yüzyıldan itibaren Sultanlık rejimiyle yönetilen Maldivler, 1887’de İngiltere’nin kolonisi olmuş ve ancak 1965 yılında bir Sultanlık rejimi olarak bağımsızlığını kazanabilmiştir.
Maldivler haritası
Bağımsızlık ilanı ve 1968 yılında Cumhuriyet rejiminin kurulmasından sonra, Maldivler’de İbrahim Nasır Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Nasır sonrasında ise, ülkede siyaseti 30 yıl boyunca (1978-2008) Mamun Abdül Gayyum (tek partili siyasal sistemde üstüste 6 seçim kazanarak) domine etmiştir. Gayyum, 1980’lerden itibaren Maldivler’i bir turistik cennet ve özellikle balayı turizminin en gözde merkezi haline getirmiş ve ekonomiyi geliştirmiş, fakat liberal demokratik bir siyasal rejim inşa etme yönünde ciddi girişimlerde bulunmamıştır. Ayrıca 1982 yılında Maldivler’i yeniden İngiliz Milletler Topluluğu – Commonwealth üyesi yapmıştır. Bu dönemde ayrıca 1988 yılında ülkede bir darbe girişimi de yaşanmıştır. Ancak 2003 yılında başkent Malé’de başlayan büyük protesto gösterileri nedeniyle, Cumhurbaşkanı Gayyum, siyasi sistemi demokratikleştirme yönünde karar almak zorunda kalmış ve 2005 yılından itibaren ülkede farklı siyasal partiler yasallaşmıştır. Maldivler’de 2008 yılı Ağustos ayında Özel Meclis tarafından hazırlanan yeni ve demokratik anayasa yürürlüğe girmiş ve aynı yılın Ekim ayında yapılan ilk çok-partili demokratik seçimlerde, Gayyum, iktidarı, uzun süre hapiste tutulan Maldivler Demokratik Partisi’nin (MDP) kurucusu olan Muhammed Naşid’e devretmiştir. 2012 yılında ise, bu defa protesto gösterileri nedeniyle ülkenin ilk demokratik yolla seçilen Cumhurbaşkanı olan Muhammed Naşid iktidarı devretmek zorunda kalmış ve yerine Cumhurbaşkanı Yardımcısı olan Muhammed Vahid Hasan geçmiştir. Naşid, askeriye ve polis mensuplarınca istifası yönünde yapılan baskılar nedeniyle bu yaşanan süreci bir “darbe” olarak nitelendirmiş, ancak devlet kurumlarınca yapılan araştırmalarda böyle bir bulguya ulaşılamadığı açıklanmıştır. 2013 yılında yapılan seçimlerde Muhammed Vahid Hasan, Muhammed Naşid ve Mamun Abdül Gayyum’un üvey kardeşi olan Abdulla Yameen yarışmışlar ve seçimi Yameen kazanarak Maldivler’in yeni Cumhurbaşkanı olmuştur. Çin Halk Cumhuriyeti ile ekonomik bağlarını geliştirerek ülkesini geliştirmeyi amaçlayan Yameen, buna karşın demokratikleşme anlamında geri adımlar atmaya başlayınca, muhalefetin ve demokratik ülkelerin tepkisini çekmeye başlamıştır. Yameen döneminde, önceki Cumhurbaşkanları Mamun Abdül Gayyum ve Muhammed Naşid hakkında tutuklama kararları bile çıkarılmış ve ülkede bir baskı rejimi kurulmuştur. Hakkında yolsuzluk iddiaları da olan Yameen, eleştiriler nedeniyle ayrıca ülkesini Commonwealth üyeliğinden de çekmiştir. Dış politikada Maldivler’in geleneksel müttefikleri Hindistan ve Birleşik Krallık’tan ziyade Çin Halk Cumhuriyeti ve Suudi Arabistan’la yakınlaşan Yameen, içeride büyük bir baskı rejimi kurmuş ve 9 siyasi tutuklunun salıverilmesine yönelik mahkeme kararını da uygulamamasının ardından, ülkede olağanüstü hâl ilan etmiştir.
Abdulla Yameen
İşte bu olayların ardından, geçtiğimiz gün yapılan seçimlerde Çin’e yakın bir aday olarak görülen Abdulla Yameen ile Hindistan’a ve Suudi Arabistan’a yakın bir aday olarak görülen İbrahim Muhammed Salih Cumhurbaşkanlığı için yarışmış ve seçimi sürpriz bir şekilde yüzde 58 oy alan muhalefet adayı Salih kazanmıştır. Seçimden bir gün önce Salih’in seçim bürosunun polislerce basılmasına karşın seçimi Yameen’in kazanmasının sırrı ise, muhalefeti çok iyi örgütleyebilmesidir. Nitekim seçimlere katılım yüzde 88 düzeyinde olmuş ve muhalefet mensupları ülkedeki tüm sandıkları ve oy sayımlarını yakından denetlemişlerdir. Seçim öncesinde Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’nden Yameen’in otoriter rejimine yönelik yapılan baskılar da Türk gazeteci Yalçın Doğan’a göre Maldivler halkının oy tercihinde etkili olmuştur. Bu baskıların da etkisiyle, iktidarı devretmeyebileceğinden korkulan Yameen, seçim sonuçlarına razı olmuştur. İbrahim Muhammed Salih’in seçimi kazanması ülkede sevinç gösterilerine neden olmuş ve Hindistan’da ve dünyada da genelde olumlu karşılanmıştır.
Seçimi kazanarak Maldivler’in yeni Cumhurbaşkanı olan İbrahim Muhammed Salih, 64 yaşında deneyimli bir siyasetçidir. Maldivler Demokratik Partisi’nin (MDP) kurucularından olan Salih, 2003 ve 2008 yıllarında ülkede yaşanan protesto gösterilerine liderlik etmiş ve Maldivler’de demokratik bir siyasal düzen kurulmasının önünü açmıştır. Salih, 2008 anayasasını hazırlayan Özel Meclis’in de üyesi olarak görev yapmıştır. Salih, gençliğinde ise gazetecilik yapmıştır. 1994 yılında ilk kez milletvekili seçilen İbrahim Muhammed Salih, Maldivler’in ilk demokratik yolla seçilen Cumhurbaşkanı olan Muhammed Naşid’in yakın arkadaşıdır. Ayrıca Salih’in karısı Fazna Ahmed, Muhammed Naşid’in kuzenidir. Salih’in Cumhurbaşkanlığı döneminde, Maldivler’in geleneksel müttefikleri Hindistan ve Birleşik Krallık’la ilişkileri yeniden geliştirmesi ve ülkedeki baskı atmosferini ortadan kaldırması beklenmektedir. Çin’in ise bu seçim sonucundan memnun olmayacağını düşünmek yerindedir; ancak Pekin’in daha çok otoriter rejimlerle yakın siyasi ve ekonomik ilişkiler kurması ve demokratikleşme yönünde hiçbir program ortaya koymaması, son yıllarda gerçekleştirdikleri ciddi ekonomik başarılarına karşın, bu ülkenin Batı dünyasında olumsuz algılamalara neden olmakta ve bu tarz kutuplaşmalara zemin hazırlamaktadır.
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
KAYNAKÇA
- “Abdulla Yameen concedes defeat in Maldives presidential election” (2018), Al Jazeera, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://www.aljazeera.com/news/2018/09/abdulla-yameen-concedes-defeat-malidives-presidential-election-180924074225746.html.
- Doğan, Yalçın (2018), “Maldivler… Seçim yapıldı…”, T24, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://t24.com.tr/yazarlar/yalcin-dogan/maldivler-secim-yapildi,20491.
- “Maldives”, CIA Factbook, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mv.html.
- “Maldives country profile”, BBC, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/world-south-asia-12651486.
- “Maldives election: Celebrations after victory for opposition”, BBC, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/av/world-asia-45628065/maldives-election-celebrations-after-victory-for-opposition.
- “Maldives profile – Timeline”, BBC, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/news/world-south-asia-12653969.
- “Maldivler, İngiliz Milletler Topluluğu’ndan ayrılıyor” (2018), BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-37647289.
- “Who is Ibrahim Mohamed Solih?”, The Indian Express, Erişim Tarihi: 26.09.2018, Erişim Adresi: https://indianexpress.com/article/who-is/who-is-the-new-maldivian-president-ibrahim-mohamed-solih-5373281/.
