ÇİN’İN YENİ LİDERİ OLMASI BEKLENEN ENİGMATİK ADAM: Şİ CİNPİNG

8 Kasım’da Çin Komünist Partisi’nin 18. Milli Kongresi Çin’in başkenti Pekin’de düzenlenecek. ÇKP açısından tarihi sonuçları olması beklenen bu kongrenin en önemli konusu, kuşkusuz Çin’in en yüksek siyasi organı olarak kabul edilen Politbüro Daimi Komitesi’nin 9 üyesinden 7’sinin yaştan veya iki dönemlik sınırlamadan dolayı emekliye ayrılacak olması.[1] Emekliye ayrılacaklar arasında Cumhurbaşkanı Hu Jintao ve Başbakan Wen Jiabao da bulunuyor. Politbüro’nun neredeyse tamamının yenileceği ve Cumhurbaşkanı ve Başbakan’ın belirleneceği bu çok önemli kongrenin en dikkat çeken ismi ise kongre sonrası Çin Halk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı olması beklenen hali hazırdaki Cumhurbaşkanı Yardımcısı Şi Cinping (Xi Jinping). Bu yazıda Cinping hakkında şu ana kadar Batı medyasında yazılanları Türk okurlar için özetlemeye çalışacağım.

1 Haziran 1953 tarihinde Pekin’de dünyaya gelen Şi Cinping, Çin’de “princeling (genç prens)” lakabıyla tanınıyor. Cinping’in bu lakabı almasının sebebi babası Xi Zhongxun’un (1913-2002) Çin Halk Cumhuriyeti’nin devrimci ilk nesil liderlerinden ve en önemli siyasi figürlerinden olması. Babası Mao ile beraber bizzat Çin Devrimi’ni örgütleyen kişilerden biri olan Cinping’e, bu nedenle Çin siyasetinde uzun bir süredir “veliaht” gözüyle bakılıyordu. Devrimin en önemli isimlerinden biri olmasına karşın, Kültür Devrimi sırasında tutuklanan ve uzun yıllarını hapiste geçiren Zhongxun’un oğluna en büyük mirası ise serbest piyasa ekonomisine klasik komünistler ve Maoculardan daha sıcak yaklaşımı ve 1989 yılında Tiananmen Meydanı’nda öğrencilerin üzerine ateş açan güvenlik güçlerine yönelik eleştirilerinin yarattığı saygın imaj.[2] Babasının bu saygın imajınından da yararlanarak kariyerinde hızla ilerleyen Cinping ise hakkında az şey bilinen enigmatik, ama aynı zamanda klasik Çinli politikacılardan daha farklı olarak sıcakkanlı ve sempatik bir lider olarak ön plana çıkıyor.

Babasının tutuklanması sonrası zor günler geçiren ve taşraya çalışma kampına gönderilen, ancak Komünist Parti’ye üye olarak ülkesi için çalışmaya devam eden Cinping, 1975-1979 yılları arasında Pekin’in saygın üniversitelerinden olan Tsinghua Üniversitesi’nde kimya mühendisliği okudu.[3] Babasının salıverilmesinin ardından önü açılan Cinping, 1979-1982 yılları arasında Çin Komünist Partisi’nin önemli isimlerinden ve Merkezi Askeri Komisyon Genel Sekreteri Geng Biao’nun yardımcılığını üstlendi ve bu sayede Çin Halk Kurtuluş Ordusu ve Çin Komünist Partisi içerisindeki bağlantılarını geliştirdi.[4] Detant sonrası Çin-ABD ilişkileri gelişirken, Cinping de 1985 yılında Amerika’daki tarım sistemini incelemek için bu ülkeye giden bir delegasyonda yer alarak kısa bir süre bu ülkede Iowa’da yaşadı. Cinping’in Amerika’daki zamanlarından kalma en önemli alışkanlıklarının basketbol sevgisi ve Hollywood savaş filmlerine olan düşkünlüğü olduğu söyleniyor.[5]

Kariyeri boyunca 4 önemli bölgede (Shaanxi 1969-1975, Hebei 1982-1985, Fujian 1985-2002, Zhejiang 2002-2007) görev yapan Cinping, sadakat ve yönetici yeteneklerinin büyük önem arz ettiği Çin Komünist Partisi’nde basamakları hızla yükseldi ve 2007 yılında Şanghay’da parti yöneticiliğine atanması onu bekleyen parlak kariyerinin habercisi oldu. Özellikle 1999 yılında görev yaptığı Fujian eyaletinde meydana gelen bir rüşvet skandalının yarattığı sorunları başarıyla çözmesi onu parti nezdinde bir yıldız haline getirdi.[6] Cinping’in 2007 yılındaki 17. Milli Kongre’de Polit Büro’ya atanması ise Çin’in 5. kuşak liderleri arasına girmesini ve dünyanın da kendisini fark etmesini sağladı.

Bugün dünyanın konuşmaya hazırlandığı Cinping’in özel hayatı ve siyasal eğilimleri konusunda çok az şey biliniyor. Cinping’in boşandığı ilk eşi Ke Lingling’den sonraki ikinci karısı Çin’de çok sevilen bir şarkıcı olan 1962 doğumlu Peng Liyuan.[7] Sadık bir parti üyesi olan ve halkın çok sevdiği Liyaun sayesinde Cinping’in de halk nezdindeki saygınlığı kuşkusuz yükseliyor. Çiftin kızlarını (Xi Mingze) farklı bir isim kullandırarak Amerika’da Harvard Üniversitesi’nde okutmaları ise önemli bir anekdot ve Cinping’in dünyaya bakışı hakkında önemli bir işaret olarak algılanabilir.[8] Cinping’in son dönemde adı en çok Eylül ayında 15 gün süreyle ortalarda gözükmemesi ve kaybolduğunun iddia edilmesi ile dünya basınında geçti.[9] Hakkında bilinen az şey arasında yolsuzluk karşıtı sert duruşu ve kimseye düşman olmamaya özen gösteren ihtiyatlı siyasi yaklaşımı var.[10] Babası gibi piyasa ekonomisine sıcak bakışı[11], onu bir anlamda Çin’in efsanevi kurucu lideri Mao’dan çok günümüzün şahlanan ejderhasını yaratan Deng Xiaoping’e yakınlaştırıyor. Fotoğraflarında birçok Çinli siyasetçiden farklı olarak gülümseyen pozlar veren Cinping’in hakkında az şey bilinmesi nedeniyle gizemlilikten doğan bir karizmasının olduğunu söylemek de mümkün.

21. yüzyılda süper güç iddiasını ortaya koyması beklenen Çin Halk Cumhuriyeti’nin birkaç gün sonra Cumhurbaşkanı olması beklenen liderinin hakkında yazılanlar şimdilik bunlarla sınırlı. Kuşkusuz Cinping’in ülkesine çizeceği rota sadece kendi ülkesi ve halkı için değil, tüm dünya ve dünya halkları açısından da önemli olacak.

Dr. Ozan ÖRMECİ