Giriş
Türkiye’de seçim heyecanı yaşanırken, Ege’nin karşı kıyısında Yunanistan’da da 21 Mayıs 2023 tarihinde düzenlenecek olan genel seçimler için artık geri sayım başladı. Bu yazıda, 2023 Yunanistan genel seçimleri konusunda bazı temel bilgileri siz Uluslararası Politika Akademisi (UPA) takipçileriyle paylaşacağım. Ancak elbette daha detaylı bir analiz için, Yunanistan uzmanı olan akademisyenlerin çalışmalarının dikkate alınmasını tavsiye ediyorum.
2019 Genel Seçimleri
Hatırlanacağı üzere, komşumuz Yunanistan’da 2019 yılının 7 Temmuz tarihinde düzenlenen genel seçimlerde, 2015 yılından beri ülkesini yöneten ve Yunanistan’ın ekonomik krizden çıkmasında başarılı bir performans gösterdiği düşünülen aşırı soldan gelen SYRIZA partisi ve lideri Aleksis Çipras karşısında, merkez sağ çizgideki köklü Yeni Demokrasi (ND) partisi, yeni lideri Kiriakos Miçotakis (Kyriakos Mitsotakis) ile büyük bir zafer kazanmış ve yüzde 40 civarında oyla 158 milletvekilliği kazanarak, tek başına iktidara gelmeyi başarmıştı. Yüzde 31,5 oyda kalan SYRIZA ana muhalefet partisi görevini üstlenirken, merkez sol PASOK da yüzde 8 civarında oyla siyaset sahnesinde iddiasının sürdüğünü göstermişti. Seçimde, ayrıca, Yunanistan Komünist Partisi (KKE) yüzde 5,3, aşırı sağ çizgideki Helen Çözümü (EL) yüzde 3,7 ve popüler siyasetçi Yanis Varoufakis liderliğindeki MeRA25 yüzde 3,44 oy almışlardı. Seçimden sonra Miçotakis tek parti iktidarını kurarak Başbakan olurken, kısa süre sonra karşısına çıkan Covid-19 (koronavirüs) krizi karşısında iyi bir performans göstererek yerini sağlamlaştırdı.
Miçotakis’in Başbakanlığı
Eski Yunanistan Başbakanı Konstantinos Miçotakis’in (1990-1993) oğlu olan ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki çok iyi üniversitelerde (Harvard ve Stanford) aldığı iyi eğitim nedeniyle bu ülkeyle güçlü bağları bulunan Kiriakos Miçotakis‘in Başbakanlığı, zaman zaman yaşanan kriz ve skandallara karşın, kabul etmek gerekir ki, genelde başarılı geçti. Ülkenin genel ekonomik tablosu Covid-19 (koronavirüs) pandemisinin tüm dünyada yarattığı ekonomik küçülmeye karşın 2021 ve 2022 yıllarında gelişirken, Miçotakis, dış politikada da beklenmedik ölçüde başarılı oldu ve özellikle demokrasiden uzaklaştığı düşünülen Türkiye karşısında gerek Avrupa kamuoyu ve Avrupa Birliği (AB), gerekse de ABD nezdinde çok güçlü destek bulmayı başardı. Zaman zaman Ankara’ya yönelik sert üslubuyla dikkat çeken Nikos Dendias ile birlikte bu süreçte Yunanistan dış politikasına yön veren Miçotakis, ekonomi yönetimindeki teknokratik anlayışı sayesinde The Economist dergisince 2022 yılının en başarılı yönetimi seçildi. Gerek önceki ABD Başkanı Cumhuriyetçi Donald Trump, gerekse de halihazırdaki ABD Başkanı Demokrat Joe Biden ile çok iyi ilişkiler kuran Miçotakis, Washington’la kurduğu güçlü bağlar sayesinde 2022 yılında ABD Kongresi’ne hitap eden ilk Yunanistan Başbakanı olarak da tarihe geçti. Aynı dönemde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ABD Başkanı Joe Biden’dan randevu dahi alamadığı hatırlanırsa, Yunanistan’ın Miçotakis liderliğinde Türkiye karşısında hem ABD’de, hem de Fransa başta olmak üzere Avrupa’da ne kadar öne geçtiği sanırım daha iyi anlaşılabilecektir. Ancak bu durum, kuşkusuz Erdoğan ve Türkiye tarafından büyük bir öfkeye neden olmuş ve Türk-Yunan ilişkileri, 2023 Türkiye-Suriye depremi sonrasında Yunanistan tarafından yapılan yardımlar sayesinde yumuşayana kadar oldukça gergin seyretmiştir.
Bunların yanında, Miçotakis, Türkiye ile dostane ilişkiler geliştirmek yerine, ülkesini artan oranda silahlandırmayı seçerek de dikkat çekmiş ve kısmen eleştiriler almıştır. Öyle ki, Yunanistan’ın 2015 yılında 4,8 milyar dolar olan savunma harcamaları, Miçotakis yönetiminde 2021 yılında 8 milyar dolara çıkmıştır. Miçotakis döneminde özellikle ABD, Fransa ve Almanya gibi ülkelerden silah alımlarına yönelen Atina, bu şekilde yerli ve milli savunma sanayisine yönelen Ankara karşısında bu ülkelerdeki önemini de artırmayı amaçlamış ve bu yönde mesafe kat etmiştir. Fakat Yunanistan’ın yerli savunma sanayisindeki zafiyeti, SYRIZA lideri Aleksis Çipras başta olmak üzere muhalefet liderlerince genelde eleştirilmektedir. Ayrıca Miçotakis’in bu yoğun silahlanma ve ülkesinde ABD’ye askeri üsler sağlama politikası, zaman zaman eleştiriler de almış ve özellikle Türkiye’de çeşitli tepkilere neden olmuştur. Nitekim her ne kadar Washington ve Atina bu üsleri Putin Rusya’sına karşı bir önlem olarak lanse etseler de, Türkiye’nin yanı başında sürekli silahlanan ve Ege adalarını da uluslararası hukuka aykırı olarak silahlandıran bir komşu karşısında tehdit algılamaları giderek artmıştır. Örneğin, Uluslararası Politika Akademisi (UPA) uzmanı ve Yeditepe Üniversitesi öğretim üyesi Doç. Dr. Deniz Tansi, Miçotakis’in Yunanistan’ı ABD’nin “garnizon devlet“i haline getirdiği tespitinde bulunmuştur.
Bunların dışında, 2022 yılında “Yunanistan’ın Watergate skandalı” olarak değerlendirilen bir cep telefonu dinleme skandalına neden ve konu olan Miçotakis’in, basın-yayın özgürlükleri konusunda sol siyaset kadar özgürlükçü olmadığı yönünde çeşitli eleştiriler de zaman içerisinde oluşmuştur. Bunların yanı sıra, 2023 yılı Şubat ayında Yunanistan’da meydana gelen ve 57 kişinin ölümüne neden olan büyük tren kazası da Miçotakis yönetimin becerikli imajına büyük bir darbe vurmuştur. Ancak bu skandallar dışında, Miçotakis, koltuğunu dolduran, İngilizcesi üst seviyede ve başarılı bir siyasetçi profili sergilemiş ve genelde Yunanistan’ı iyi temsil ettiği algısını yaratmayı başarmıştır.
2023 Genel Seçimleri Öncesinde Son Anketler
Öncelikle, bu seçimde Yunanistan’da bazı değişikliklerin olacağını belirtmekte fayda var. Öyle ki, bu seçimden itibaren, hükümet kurmayı kolaylaştırmak için yıllardır uygulanan birinci partiye 50 milletvekili “bonus” verilmesi uygulaması kaldırılırken, yeni seçim sistemi, hükümet kurulamaması halinde tekrar sandığa gidilmesini öngörüyor. Ülkedeki yüzde 3 seçim barajı uygulaması aynen devam ederken, seçim sonrasında 300 koltuklu parlamentoda en az 151 milletvekilinin yer alacağı bir hükümet kurulamaması durumunda, seçimin kısa süre içerisinde yenilenmesi olası.
Önceki bölümde anlatılan sorunlara karşın, Başbakan Miçotakis, özellikle ekonomi yönetimi ve ABD ve AB ile kurduğu yakın ilişkiler sayesinde dış politikada genelde ülkesi ve Batı kamuoyunda başarılı bulunmaktadır. Anketlere göre, Yeni Demokrasi ve Miçotakis, bu seçimi de yüzde 35-37 arasında bir oyla birinci sırada bitirecektir. SYRIZA’nın oy oranının yüzde 30’larda kalması beklenirken, PASOK’un yüzde 10-11, Yunanistan Komünist Partisi-KKE’nin yüzde 6-8, Helen Çözümü-EL’nin yüzde 3-5 ve MeRA25’in yüzde 3-4 oy alması beklenmektedir. Bu anlamda, seçimi birinci sırada bitirmesine kesin gözüyle bakılan Miçotakis, yeni seçim sistemi nedeniyle tek parti hükümetini kurmakta zorlanabilir ve bu da diğer bir parti veya partilerle bir koalisyon hükümeti kurulması ya da seçimin yenilenmesi ihtimallerini gündeme getirebilir. Seçimde kritik unsur ise ilk kez oy verecek 500.000’e yakın genç seçmen olacaktır ki, bu konuda Çipras biraz daha avantajlı gözükmektedir.
Sonuç
Sonuç olarak, Türkiye Cumhurbaşkanlığı ve parlamento seçimleriyle neredeyse eşzamanlı olarak yapılan 2023 Yunanistan genel seçimleri, bu iki ülke ve halkın birbirlerine mecbur ve muhtaç konumlarını da adeta ispatlayan bir tarihi tezahür olabilir. Dileğimiz ise, iki ülkenin ilişkilerine daha barışçıl ve pozitif yaklaşan kişilerin seçimlerde işbaşı yapmalarıdır.
Kapak Fotoğrafı: Euractiv
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
