28 Temmuz 2013’te yapılan genel seçimler, KKTC’de yapısal bir dönüşüm yaratmaktan çok, bir “nöbet değişimi”ni gündeme getirdi.
İlk bakışta, 2009’dan beri iktidardan uzak kalan ve 2010’da Cumhurbaşkanlığı seçimini kaybeden CTP’nin, 2013’te tekrar “1. parti” olması önemli olsa da, “tek başına iktidar” olamaması, hükümet kurmak için sağ bir ortağa gereksinim duyması, işini güçleştiriyor. Benzer bir tablo Aralık 2003 genel seçimlerinde de görülmüş, CTP-DP koalisyonu, Talat’ın Başbakanlığında kurulmuştu. Baba Denktaş, 24 Nisan 2004’teki Annan Planı referandumunda “hayır” için ne kadar karşı bir kampanya düzenlediyse de, oğul Denktaş, DP lideri ve Başbakan yardımcısı olarak, referandumda “tarafsız” kaldı ve seçmenlerini “serbest” bıraktı. Ülkesinin geleceğiyle ilgili bu kadar önemli bir oylamada, kendi kaderini tayin etmede “tarafsız” kalmanın ölçütü, “hükümette kalmak” üzerine oturmuştu.
O günlerde Türkiye’de, liberallerin, Batılı başkent ve medyanın etkisiyle, AKP iktidarının bakışında, 2004 Aralık’ta “AB ile müzakere için tarih alma” önceliğiyle “evet” fırtınası esiyordu. KKTC’deki % 65 evet, Kıbrıs Rum Kesimi’ndeki %75 oyla hükümsüz kaldı. Rum Kesimi tek başına AB üyesi olurken, KKTC dışarıda kaldı. KKTC’ye “evet” oyunda verilen güvence, dışarıda kalınsa da, KKTC’ye yönelik “doğrudan ambargoların” kalkması çerçevesindeydi. Buna rağmen, Talat 2005’te Cumhurbaşkanı seçildi, DP ise sonradan hükümetten tasfiye oldu. Bu arada geçen yıllar süresince, 2005 Temmuz’unda Türkiye AB ile Ankara Anlaşması’nın yeni AB üyelerine uyarlanması için “ek protokol” imzaladı. O zaman da öncelik 2005 Ekim’inde “müzakerelere başlama” konusuydu ve siyasal iktidar bu noktada kayıp istemiyordu. Ek protokolle, Türkiye’nin hava ve deniz limanlarını diğer yeni üyelerle birlikte, Rum Kesimi’ne de açması öngörülüyordu. Hükümet ek bir deklarasyonla, Rum Kesimi’ni tanımadığını açıklasa da, Eylül 2005’te AB COREPER deklarasyonu hükümsüz ilan etti.
Müzakerelere simgesel olarak başlandı, bununla beraber “ek protokol”ün uygulanmaması ve parlamento onayından geçmemesi üzerine, 2006 Kasım’ında 8 müzakere başlığı AB tarafından askıya alındı. O günden bu yana AB müzakereleri ağır aksak yürüyor. Talat ise, 2010’da BM denetiminde yeni “müzakere süreci”ne bel bağlasa da, 2009 Nisan’ında UBP seçimleri kazandı ve Derviş Eroğlu Başbakan oldu. Bu nedenle 2010’da Talat görevini Eroğlu’na bırakmak durumunda kaldı. 2013’te gelinen noktada, UBP’nin “yolsuzluk” ve “skandal”larla zedelenen hükümeti, erken seçimle sona ermek durumunda kalırken, bu krizin ardında Cumhurbaşkanı Eroğlu ile kendi partisinden Başbakanı İrsen Küçük’ün siyasal çatışmaları yatıyordu. Talat döneminde, Talat-Hristofyas arasında ifade edilen “sosyalist kardeşlik” zemininde yürütülen müzakerelerin de sonucu olmadı.
Yeni süreçte CTP lideri Özkan Yorgancıoğlu’nun, oğul Denktaş’la olası koalisyonu, 2015’e kadar Eroğlu’nun Cumhurbaşkanlığı ile birlikte görev ifa edecek. Eroğlu yeniden seçilirse, bu hükümet değişimi, “tamamlanmamış bir süreci” ortaya koyacak. Talat gelirse, 2010’daki süreci devam ettirecek yeni bir inisiyatif ortaya koyabilir mi? Maddeler üzerinden gidelim.
1. Nikos Anastasiades, 2004’te Rum Kesimi’nde % 25’te kalan “evet” oyunu destekleyen bir “liberal” olarak, içinde bulunduğumuz senede Cumhurbaşkanı seçildi.
2. Rum Kesimi, Yunanistan’da olduğu gibi ekonomik krizin içinde ve kısa vadede hareket etmek istemiyor.
3. “Ek protokol”ün uygulanmamasından dolayı, 8 müzakere başlığının askıya alındığı 2006 Kasım’ından beri, AB çıpası, siyasal anlamda Türkiye için belirleyici değil. Bunda AB üyelerinin başta Almanya ve Fransa olmak üzere tutumları da etkili oldu.
4. Ekonomik krizle boğuşan, Yunanistan’daki Samaras hükümetinin gündeminde Kıbrıs konusu öncelikli değil.
5. 2004’te Rum Kesimi’ni “tek taraflı içine” alan AB, ne Türkiye, ne de KKTC’ye “doğrudan ticaret” sözünü yerine getiremedi, üstelik Türkiye-AB ilişkileri bir hayli yıprandı.
6. Ekonomik kriz ve Ortadoğu’da dalgalanmalarla uğraşan ABD’nin Türkiye’ye yönelik olası bir Kıbrıs baskısının reel politikte yeri yok.
7. Türkiye’deki mevcut siyasal iktidar ise AB çıpasını eskisi kadar, en azından dış politikada çok hissetmediği için, KKTC’de daha rahat hareket serbestisi arıyor. Kıbrıs açıklarındaki doğal gaz ve petrol yatakları, pazarlık kozunu arttırıyor ve acelecilik gerektirmiyor. 2003 sonundaki bağlamıyla, Türkiye’den “sınırsız vize almış” bir CTP de yok artık.
Dolayısıyla, KKTC’deki seçim kısa vadede dengeleri değiştirmeyecek. Kıbrıs dışındaki aktörlerin ekonomik kriz ve Ortadoğu dalgalanmalarıyla yoğun gündemi içinde, sadece bir hükümet değişikliği olarak kalacak.
Yrd. Doç. Dr. Deniz TANSİ
