Ukrayna krizi ile gerilen Batı-Rusya Federasyonu ilişkileri, geçtiğimiz gün Malezya Havayolları’na ait bir yolcu uçağının Ukrayna üzerinde düşürülmesiyle birlikte yeni bir aşamaya geçti. Uluslararası kamuoyu ve Batılı gözlemciler uçağın düşürülmesi nedeniyle Rusya’nın silahlandırdığı Rus yanlısı Ukraynalı ayrılıkçıları suçlarken, bu olay sonrasında Rusya’ya yönelik yeni ekonomik yaptırımların ABD ve AB tarafından uygulamaya sokulacağı iddia ediliyor.[1] Bu yazıda uçak vakası sonrasında Batı-Rusya ilişkilerinin geleceğini ve Batı’nın ekonomik yaptırımlarının Rusya ve lideri Vladimir Putin üzerindeki olası etkilerini tartışacağım.
Geçtiğimiz Perşembe günü Amsterdam-Kuala Lumpur seferini yapan Malezya Havayolları’na ait bir yolcu uçağının Ukrayna-Donetsk üzerinde uçarken füzeyle vurularak düşürülmesiyle ilgili olarak Ukrayna hükümetine bağlı birlikler ve Rusya yanlısı ayrılıkçılar birbirlerini suçlarken, ABD Dışişleri Bakanı John Kerry, Rusya’nın olayla ilgili suça iştirak ettiğine dair ellerinde çok güçlü kanıtlar olduğunu belirten bir açıklama yapmıştı.[2] Kerry konuşmasında, ele geçirilen konuşma kayıtlarında Rus yapımı SA-11 füze sisteminin ayrılıkçılara temin edildiğinin anlaşıldığını belirtip, ABD’li yetkililerin Malezya uçağı düştükten sonra bir roketatarın Rusya’ya geri iade edilirken çekilen görüntüleri izlediklerini ifade etmişti.[3] Kerry, Ukraynalı ayrılıkçı lider Igor Strelkov’un Rus sosyal medya sitesi VKontakte’da yayınladığı ancak daha sonra sildiği bir mesajı iddiasına kanıt olarak gösterirken[4], 298 kişinin hayatını kaybettiği olay sonrasında Rusya’ya yönelik tepkiler giderek büyüyor. Olaydan birkaç saat sonra Ukrayna gizli servisi SBU (Sluzhba Bezpeky Ukrayiny)[5], Rus yanlısı Ukraynalı ayrılıkçıların konuşma kayıtlarını içeren videoları YouTube üzerinden yayınlamıştı.[6] Konuşmalarda ayrılıkçıların bir yolcu uçağını düşürdüklerine dair kendi aralarında yaptıkları değerlendirmeler yer alıyordu.
Olayın ardından Rusya Federasyonu ve lideri Vladimir Putin, ayrılıkçı gruplara uçak savar füze sistemi temin etmekle suçlanıyor. Uçağın düşürülmesinde de bu sistemin kullanıldığı iddia ediliyor. Kerry’e destek veren İngiltere Başbakanı David Cameron da, The Sunday Times gazetesine yazdığı makalede Avrupa’ya ve Batı’ya seslenip, “Putin’in Ukrayna’ya yönelik tutumunun değişmemesi durumunda, Rusya’ya yönelik yaklaşımın temelden değişmesi gerektiğini” belirtmişti.[7] İşte bu gelişmelerin ardından, Ukrayna krizi sonrası Batı tarafından çeşitli ekonomik yaptırımlara uğrayan Rusya’ya yönelik yeni yaptırımların yolda olduğu ifade ediliyor.
BBC’nin haberine göre; Avrupa Birliği, bu olay sonrasında Rusya’ya yönelik ekonomik izolasyonları üçüncü seviyeye çekerek, Rusya ekonomisinin tüm sektörlerini hedef alacak yeni bir yaptırım paketi üzerinde çalışıyor.[8] Temmuz ayı sonunda açıklanacak listede, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin’in “yakın çevre”sindeki isimlerin hedef alınacağı belirtiliyor. Bu gerçekleşirse, Rus zenginlerinin Avrupa ülkelerindeki banka hesapları ve yatırımlarının dondurulmasının yanında, bu ülkelerdeki mülkiyetleri de askıya alınabilecek. Ayrıca Avrupa ülkelerinde yatırımları ve mülkleri olan Rusya vatandaşlarının diplomatik karalisteye de alınabileceği belirtiliyor. Ancak elbette bu gerçekleşse bile, diplomatik dokunulmazlığı olan kişileri kapsamayacak.[9] İngiliz Başbakanı Cameron’ın Rusya’ya yönelik silah ambargosu uygulanmasını istediği de kaydediliyor.[10] Hatırlanacağı üzere, Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande, kısa bir süre önce yaptığı açıklamada Rusya’ya yönelik gerçekleştirecekleri Mistral tipi taarruz maksatlı havuz doklu amfibik çıkarma ve helikopter gemilerinden satışının ilkinin Ekim ayı sonunda yapılacağını, ancak ikinci geminin satışı için Rusya’nın Ukrayna konusundaki tavrının belirleyici olacağını söylemişti.[11] Hollande, henüz kontratı iptal etme aşamasına gelmediklerini de eklemişti.[12]
Yaptırımlarla hedef alınan kişilerin başında Putin’in Kremlin’deki önemli adamlardan olan Rus siyasetçi Vyacheslav Volodin geliyor. Volodin dışında bir diğer büyük balık; Volga Grubu’nun sahibi Rus işadamı Gennady Timchenko olarak göze çarpıyor.[13] Putin’in güçlü Silovik ekibinden Rosneft patronu Igor Sechin de hedefteki bir diğer isim. Bu yaptırımların Putin’i en yakın ekibinin malvarlığı üzerinden vurarak kendisini zayıflatmaya çalışacağı görülüyor. Peki bu izolasyonlar Putin’in “yakın çevre” politikasını ya da ülke içerisindeki gücünü etkiler mi?
Stratfor kurucusu George Friedman, “Can Putin Survive?” adlı makalesinde bu konuyu ele almıştır.[14] Friedman’a göre Rusya ekonomisi 2008’den beri kötü gitmektedir ve felakete oldukça yakındır. Geçtiğimiz yıl yalnızca % 1,3 oranında büyüyen[15] Rusya ekonomisi hakkında Rusya Merkez Bankası’nın bu yıl için herhangi bir ekonomik büyüme öngörememesi, Friedman’a göre Rusya’nın büyük bir ekonomik resesyon tehlikesiyle karşı karşıya olduğunun ispatıdır. Bunun en temel sebebi ise; Ukrayna krizi sonrasında doğrudan dış yatırımın hızla başka ülkelere yönelmesi yani yabancı sermayenin Rusya’dan kaçmasıdır.[16] Nitekim 2013 yılındaki 63 milyon dolarlık sermaye çıkışı, 2014’ün henüz ilk 6 ayında 76 milyon doları bulmuştur.[17] Bunlar Friedman’a göre Rusya ekonomisi açısından alarm sinyalleridir.
Rusya’ya yönelik ekonomik yaptırımların, Rusya’nın Kırım konusunda ısrarcı davranması durumunda daha da ağırlaşacağı tahmin ediliyor. Bunların ülkesinde halen oldukça yüksek oranda desteğe sahip Putin’i nasıl etkileceğini ise ilerleyen aylarda göreceğiz. Ancak anlaşılan o ki, Kırım konusunda alınan jeopolitik galibiyet, Rusya’ya ekonomik mağlubiyet olarak geri dönecek.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “How far do EU-US sanctions on Russia go?”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-europe-28400218.
[2] “Malezya uçağı: ABD’den Rusya’ya suçlama”, BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/07/140720_malezya_ucagi_abd_rusya.shtml.
[3] “Malezya uçağı: ABD’den Rusya’ya suçlama”, BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2014/07/140720_malezya_ucagi_abd_rusya.shtml.
[4] “The Case Against Vladimir Putin”, Foreign Policy, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.foreignpolicy.com/articles/2014/07/21/the_case_against_vladimir_putin.
[5] Web sitesi için; http://www.sbu.gov.ua/sbu/control/uk/index.
[6] Bir örnek için; http://www.youtube.com/watch?v=V5E8kDo2n6g.
[7] Haber için; “David Cameron criticises Europe for lack of action on pro-Russia separatists”, The Guardian, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.theguardian.com/politics/2014/jul/20/david-cameron-europe-russia-ukraine-mh17. Cameron’ın makalesi için; http://www.thesundaytimes.co.uk/sto/news/world_news/Ukraine/article1436658.ece.
[8] “How far do EU-US sanctions on Russia go?”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-europe-28400218.
[9] “How far do EU-US sanctions on Russia go?”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-europe-28400218.
[10] “MH17 plane crash: UK wants EU to widen Russia sanctions”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/uk-28415248.
[11] “MH17 plane crash: UK wants EU to widen Russia sanctions”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/uk-28415248.
[12] “La France livrera un 2e Mistral à la Russie, si…”, Europe1, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.europe1.fr/International/La-France-livrera-un-2e-Mistral-a-la-Russie-si-2187241/.
[13] “How far do EU-US sanctions on Russia go?”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-europe-28400218.
[14] George Friedman (2014), “Can Putin Survive?”, Stratfor, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.stratfor.com/weekly/can-putin-survive#axzz38C485sJS.
[15] “How far do EU-US sanctions on Russia go?”, BBC, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/world-europe-28400218.
[16] George Friedman (2014), “Can Putin Survive?”, Stratfor, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.stratfor.com/weekly/can-putin-survive#axzz38C485sJS.
[17] “UPDATE 2-Russian economy stagnates as capital flight hits $75 billion”, Reuters, Erişim Tarihi: 22.07.2014, Erişim Adresi: http://www.reuters.com/article/2014/07/09/ukraine-crisis-russia-money-idUSL6N0PK43020140709.
