Okyanusya kıtasındaki önemli ülkelerden Yeni Zelanda’da, 20 Eylül 2014 tarihinde 51. hükümeti oluşturmak için genel seçimler yapılacaktır. Genel seçimlerle parlamentoyu oluşturacak 120 milletvekili belirlenecek ve milletvekili dağılımına göre yeni bir hükümet ortaya çıkacaktır. Bu yazıda 2014 Yeni Zelanda parlamento seçimlerini analiz etmeye çalışacağım.
İngiliz Uluslar Topluluğu’na mensup olan Yeni Zelanda’nın yönetim biçimi, anayasal monarşinin korunduğu Westminster (İngiliz tipi) parlamenter sistem olarak kabul edilmektedir.[1] Yeni Zelanda halen Birleşik Krallığa bağlı olup, ülkenin Devlet Başkanı İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth kabul edilmektedir. Kraliçenin altında, Yeni Zelanda Başbakanı’nın önerdiği ve İngiltere Kraliçesinin atadığı Genel Valiler görev yapmaktadır. Genel Valiler, ülkede tarafsız bir konumda ve daha çok simgesel yetkilere sahiptirler. Ülkenin 2011’den beri görev yapan 20. Genel Valisi, eski bir general olan Jerry Mateparae’dir. Ülkede yönetim erkini esas yönlendiren kişi ise Başbakan’dır. Teamül gereği Temsilciler Meclisi adı verilen Yeni Zelanda parlamentosunda çoğunluğu teşkil eden partinin ya da koalisyonun lideri, Genel Vali tarafından Başbakan olarak atanır. Koalisyon hükümetinin büyük ortağı olan Ulusal Parti (New Zealand National Party) lideri John Key, Başbakanlık görevini 19 Kasım 2008 tarihinden bu yana yürütmektedir.[2] Yeni Zelanda parlamentosu olan Temsilciler Meclisi, halkoyuyla ve yalnızca üç yıllık süreyle seçilen 120 üyeden oluşan, tek meclisli bir parlamentodur. Yerli halk olan Maorilere de kontenjan tanındığından, toplam milletvekili sayısı bu kontenjana seçilen milletvekili sayısına göre artış gösterebilmektedir. Nitekim son parlamentoda 122 milletvekili bulunmaktaydı.[3] 2011 yılında yapılan son genel seçimlerde; John Key liderliğindeki Ulusal Parti, % 47,31 oyla 59 sandalyeye ulaşarak birinci parti olmuştur.[4] Seçimde büyük oy kaybı yaşayan, o dönemde Phil Golf liderliğindeki İşçi Partisi (New Zealand Labour Party) ise, % 27,48 oyla 34 sandalye çıkarmış ve seçimleri ikinci sırada tamamlamıştır.[5] Diğer küçük partilerin de oy dağılımı sonucunda, seçim sonrasında John Key’nin Başbakanlığında ve Ulusal Parti’nin iktidarda olduğu bir azınlık hükümeti kurulmuştur.[6] Böylelikle 2008’den beri Key’nin Başbakan olduğu ülkede istikrar korunmuştur.
John Key
2014 seçimleri öncesinde son anketlere bakıldığında, seçimlerin favorisinin yine merkez sağ çizgideki Ulusal Parti olduğu görülmektedir. Bu anketlerde, Ulusal Parti ve lideri John Key’nin son genel seçimde aldıkları % 47 civarında oyu koruduğu görülmektedir.[7] Yine anketlere bakıldığında, ana muhalefet partisi durumundaki David Cunliffe liderliğindeki merkez sol İşçi Partisi’nde ise, iki seçimdir devam eden oy kaybı trendinin devam etmekte olduğu görülmektedir. Nitekim son anketlerde İşçi Partisi’nin oyları yüzde 27’nin de altına inmiştir.[8] Anketlere göre, oy oranını son iki seçimde olduğu gibi arttırmaya devam edecek gibi görünen parti ise Russel Norman ve Metiria Turei liderliğindeki Yeşiller Partisi’dir (Green Party of Aotearoa New Zealand). Son genel seçimlerde % 11 civarında oy alan Yeşiller, bu seçimlerde % 13 bandını zorlayacak gibi gözükmektedir.[9] Anketlerde, diğer düşük oy oranına sahip siyasal partiler arasında, Winston Peters liderliğindeki milliyetçi çizgideki Önce Yeni Zelanda (New Zealand First) hareketinin son genel seçimlerde gerçekleştirdiği çıkışın ardından biraz oy kaybı yaşadığı, ancak yine yüzde 5 civarında bir oy alarak seçimleri 4. sırada bitireceği öngörülmektedir.[10]
David Cunliffe
Sonuçta, Yeni Zelanda’da yapılacak 2014 genel seçimlerinde Ulusal Parti ve John Key’nin yerini koruması beklenmelidir. En son Avustralya genel seçimlerinde de görüldüğü üzere, Okyanusya kıtasında son dönemde merkez sağ partilerin çıkışta olduğu ve merkez solun oy kaybı yaşadığı bir süreç yaşanmaktadır. Bu durumu değiştirebilecek tek faktör ise, merkez solun çıkışta olan Yeşiller hareketiyle entegrasyona gitmesi gibi gözükmektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “Yeni Zelanda’nın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/yeni-zelanda-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[2] “Yeni Zelanda’nın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/yeni-zelanda-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[3] “Yeni Zelanda’nın Siyasi Görünümü”, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://www.mfa.gov.tr/yeni-zelanda-siyasi-gorunumu.tr.mfa.
[4] “New Zealand general election, 2011”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/New_Zealand_general_election,_2011.
[5] “New Zealand general election, 2011”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/New_Zealand_general_election,_2011.
[6] “New Zealand general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/New_Zealand_general_election,_2014.
[7] “Opinion polling for the New Zealand general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_New_Zealand_general_election,_2014.
[8] “Opinion polling for the New Zealand general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_New_Zealand_general_election,_2014.
[9] “Opinion polling for the New Zealand general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_New_Zealand_general_election,_2014.
[10] “Opinion polling for the New Zealand general election, 2014”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 04.09.2014, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_New_Zealand_general_election,_2014.
