Dünyanın en eski ve köklü demokrasisi kabul edilen, ancak yetkileri büyük ölçüde sembolik düzeyde olan bir monarşinin de halen ayakta olduğu Birleşik Krallık’ta (İngiltere, İskoçya, Kuzey İrlanda, Galler), ülke tarihinin 56. genel seçimleri 7 Mayıs 2015 tarihinde düzenlenecek. Bu yazıda, Birleşik Krallık seçimleri öncesinde ülkedeki son durumu ve siyasal partilerin ve liderlerin pozisyonlarını sizlere özetlemeye çalışacağım.
Hatırlanacağı üzere, ülkede 6 Mayıs 2010 tarihinde yapılan son genel seçimlerde, o dönemde sadece 44 yaşında olan genç lideri David Cameron Başkanlığındaki Muhafazakâr Parti, yüzde 36,1 oyla 306 sandalye kazanarak yarışı ilk sırada tamamlamıştı.[1] Seçimde Muhafazakâr Parti’yi, efsanevi lideri Tony Blair sonrasında büyük oy kaybına uğrayan ve yüzde 29 oyla ancak 258 sandalye elde edebilen Gordon Brown liderliğindeki İngiliz İşçi Partisi izlemiş, üçüncü sırayı da Nick Clegg liderliğindeki Liberal Demokrat Parti yüzde 23 oy ve 57 sandalye ile almıştı.[2] 650 üyeli Avam Kamarası’nda hükümeti kurmak için 326 sandalye gerektiğinden, aslında Cameron ve “torie”ler ilk başta iktidara gelemeyecek gibi gözüküyordu. Ancak seçim sonucunda Muhafazakâr Parti ile Liberal Demokrat Parti arasında bir koalisyon hükümeti kuruldu ve böylelikle 2005 yılından beri partisinin lideri olan David Cameron da nihayet Başbakan oldu. Birleşik Krallık tarihinin 90. hükümeti olan Cameron kabinesinde, 16 Bakanlık Muhafazakarlara, 5 Bakanlık ise Liberallere verildi.[3]
2010 ortalarından beri iktidarda olan David Cameron liderliğindeki Muhafazakar-Liberal koalisyon, iktidarının ilk yıllarında iç siyasette daha çok ekonomik meselelerle ilgilendi. Cameron’ın görevi devraldığı 2010 yılından itibaren Britanya ekonomisi 2010 yılında yüzde 1,9, 2011 yılında yüzde 1,6, 2012 yılında yüzde 0,7 ve 2013 yılında yüzde 1,7 oranlarında büyüdü.[4] Cameron döneminin iç siyasetteki en tartışmalı uygulamalarından birisi, büyük protesto gösterilere rağmen Parlamento’dan alınan kararla 2010 yılında kabul edilen üniversite harçları zammı oldu.[5] Bu uygulama nedeniyle, her yıl yurtdışından yüz binlerce üniversite öğrencisinin eğitime geldiği adada, 9.000 sterlini bulan yüksek harçlar yüzünden hem ülke dışından, hem de ülke içinden üniversite eğitimi için başvuruda bulunanların sayısının azalmasının ülkede ekonomik kayba neden olduğu ifade edilirken, harçları karşılamak için seks işçiliğine yönelen öğrencilerin sayısında artış yaşanması, ülkede bazı tepkilere de neden oldu.[6] Cameron döneminde iç siyasette yaşanan bir diğer önemli gelişme ise, eşcinsel evliliklere izin veren yasa oldu. Başbakan Cameron ve hükümetine yönelik genelde övgülere neden olan bu yasa, hükümetin liberal çevrelerden aldığı desteği de arttırdı.[7] Ancak son dönemde Cameron hükümetinin, özellikle Nigel Farage ve lideri olduğu Birleşik Krallık Bağımsızlık Partisi – UKIP’ten gelen güçlü sağ muhalefet nedeniyle, göçmenlik konusunda kısıtlama öngören ve AB normlarıyla örtüşmeyen bir yasa üzerinde çalışması, AB yanlısı çevrelerden genelde olumsuz eleştiriler aldı.[8]
Cameron döneminin en önemli ikinci gündem maddesi ise dış politika oldu. Arap Baharı sürecine daha çok ekonomik açıdan yaklaşan Birleşik Krallık hükümeti, Türksam uzmanlarından Tuğçe Çakmaklı’ya göre; bu süreçte “Arap ülkeleriyle ilişkilerini, pragmatik dış politika çerçevesinde yürütülen ‘ticari diplomasi’ kavramı etrafında” şekillendirmeye gayret etmiştir.[9] Yine bu süreçte İngiltere, iç isyanlar nedeniyle güçten düşeceği anlaşılan rejimler karşısında Fransa ile beraber şahin bir tavır göstermiş, örneğin NATO’nun Libya’ya yönelik operasyonlarında başı çeken ülkelerden olmuştur.[10] Suriye’de yaşanan iç savaş konusunda da müdahale yanlısı bir tutum takınan Başbakan David Cameron, müdahaleye destek amacıyla Avam Kamarası’nda yapılan oylamayı ise yalnızca 13 oy farkla kaybetmiştir. Yapılan çeşitli anketler sonucunda, Avam Kamarası’nın bu kararına İngiliz halkının da büyük ölçüde destek verdiği görülmüştür.[11] Kısa bir süre önce Bahreyn’de yeni bir askeri üs elde etme başarısını da gösteren Birleşik Krallık[12], böylelikle Realpolitik perspektiften bakıldığında Orta Doğu politikaları anlamında son yıllarda kazançlı bir görüntü çizmeyi başarmıştır. Koalisyon hükümetinin dış politikadaki önemli bir sorunu ise, Avrupa Birliği (AB) ile ilişkiler alanında olmuştur. AB içerisinde güçlenen Almanya-Fransa ekseni ve Almanya’nın AB’nin genişlemesi sonrasında Avrupa’da adeta bir ekonomik “reich” kurması, bu ülke ile tarihsel rekabeti olan İngiltere’de özellikle iktidardaki muhafazakar sağ çevreleri rahatsız etmiş ve UKIP’ten gelen milliyetçi muhalefetin de etkisiyle, Cameron hükümetinden son dönemde AB’den çıkma yönünde güçlü sinyaller gelmeye başlamıştır.[13] Ancak bu konuda aşırı sağ UKIP ve katı muhafazakarlar dışında Cameron’a net destek veren bir siyasi grup henüz yoktur. Dahası, liberaller ve solun genel anlamda bu konuda aleyhte bir pozisyonları bulunmaktadır. İngiliz halkının da, AB üyeliğinden daha çok, üyelik nedeniyle ekstra maliyetler/yükler üstlenilmesine karşı olduğu düşünülmektedir. Lakin GALLUP’un yaptığı yakın tarihli bir araştırma, İngiliz halkı içerisinde AB’den ayrılmak isteyenlerin oranının yüzde 51’i bulduğunu iddia etmektedir.[14] Bu da, gelecek adına son derece tehlikeli bir sinyaldir. Nitekim Başbakan Cameron da, -daha önce yaptığı bir açıklamada- yeniden seçilirse AB üyeliğini referanduma götüreceğini söylemiştir.[15] Ancak Cameron ve muhafazakarların katı AB karşıtı gözükmeleri, seçim sonrasında halihazırdaki koalisyon partnerleri Liberal Demokrat Parti ile yapılması muhtemel koalisyon hükümetini suya düşürebilir. Koalisyon hükümetinin iktidarındaki son önemli olay ise, İskoçya bağımsızlık referandumunun İskoç halkı tarafından reddedilmesi olmuştur. Bu konu, hükümet hanesine önemli bir başarı olarak yazılırken, “hayır” oylarının yüzde 45’i bulması, gelecek adına bu meselenin henüz tam olarak kapanmadığını göstermiştir.[16]
David Cameron
Seçim öncesinde İngiliz basınında en çok yer alan isim, doğal olarak Muhafazakar Parti lideri Başbakan David Cameron’dır. 2010 yılında Başbakanlık koltuğuna oturan -tam adıyla- David William Donald Cameron, 1966 doğumlu oldukça genç bir politikacıdır.[17] Eton Koleji’nde orta öğrenim gördükten sonra Oxford Üniversitesi’nde Felsefe, Politika ve Ekonomi eğitimi alan Cameron, mezun olduktan sonra 1988-1993 yılları arasında Muhafazakar Parti’nin araştırma bölümünde çalışmıştır. Daha sonra Maliye Bakanlığı’nda özel danışman olarak görev alan Cameron, 2001 yılında yapılan seçimlerde Muhafazakar Parti’den Witney bölgesi milletvekili seçilerek parlamentoya ilk kez adım atmıştır. Avam Kamarası Sosyal İşler Komitesi üyeliğinde bulunan Cameron, 2003 yılı Haziran ayında muhafazakarların gölge hükümetinde Eğitim Bakanı olarak görev aldı. Aynı yıl Aralık ayında Muhafazakar Parti Genel Başkan Yardımcısı seçilen Cameron, 2005 yılı seçimleri sonrasındaki gölge hükümette de Eğitim Bakanı oldu.
6 Aralık 2005 tarihinde Michael Howard’ın istifasıyla boşalan parti Genel Başkanlığına David Davis’i büyük oy farkıyla geçerek seçilen Cameron, bu tarihten sonra anamuhalefet partisi lideri sıfatını kazandı. 5 yıl süreyle önce Tony Blair ve sonra da Gordon Brown hükümetleri karşısında muhalefet eden ve değişim vaat eden Cameron, 6 Mayıs 2010 tarihinde yapılan seçimler sonrası partisini Liberal Demokrat Parti ile birlikte iktidara taşıdı. Böylelikle Cameron, İngiltere tarihinde hem son 200 yıldır seçilen en genç, hem de 1945 yılından sonra ilk kez bir koalisyon hükümeti kuran Başbakan oldu. Cameron, bugüne kadar liberal ve muhafazakar kesimleri bir arada tutmayı başarsa da, AB karşıtı yöneliminin son dönemde artması, seçim sonrasında liberallerle bir arada bulunmasını giderek zorlaştırabilir. Henüz seçime 3 aya yakın bir süre olsa da, yapılan son anketler Cameron ve partisinin yüzde 31-34 dolaylarında bir oy oranına ulaşacağını ve İşçi Partisi ile seçimi başabaş bitireceğini göstermektedir.[18] Bu da, Cameron’ın seçim sonrasında ancak Liberal Demokrat Parti ile bir koalisyon kurması durumunda iktidarını koruyabileceğini göstermektedir. Ancak son dönemde LDP’nin oylarının erimesi, Cameron’ı iktidardan tamamen de uzaklaştırabilir.
Ed Miliband
Seçimlere bu defa çok iddialı giren İşçi Partisi ve lideri Ed Miliband ise, 1969 doğumlu ve aynı Cameron gibi çok genç bir politikacıdır.[19] Londra doğumlu ve ünlü Marksist yazar Ralph Miliband’ın oğlu olan Ed Miliband, Yahudi asıllı ve II. Dünya Savaşı’ndan önce Nazi Almanya’sından kaçıp İngiltere’ye göçmen olarak yerleşen bir ailenin çocuğudur. Babası İngiltere’de Markist kökenli politika ve siyaset kritiği olarak isim yapan Miliband, ilk öğrenimini Londra’da bir devlet okulunda ve orta öğretimini yine Londra’daki bir devlet okulu olan Haverstock Comprehensive’de tamamlamıştır. İlerleyen yıllarda Miliband, Oxford Üniversitesi’nde Corpus Christi Koleji’nde eğitim almış ve Felsefe, Politik ve Ekonomi dalında lisans derecesi sahibi olmuştur. Daha sonra LSE’de iktisat üzerine yüksek lisans derecesi de alan Miliband, gençliğinde ayrıca LBC Radyosu’nda “Genç Londra” programında muhabir olarak çalışmış ve İşçi Partisi’nin iyi bilinen sol eğilimli politikacılarından Tony Benn’in yanında staj yapmıştır. Üniversiteyi bitirdikten sonra kısa bir müddet televizyonculuk da yapan Miliband, daha sonraları İşçi Partisi gölge kabinesinde ilk olarak gölge Hazine İşleri Bakanı Harriet Harman, daha sonra da gölge Maliye Bakanı Gordon Brown için araştırmacılık yapmıştır. 1997’de İşçi Partisi iktidara gelince, Maliye Bakanı olan Gordon Brown’ın özel danışmanlarından biri olan ve onun konuşmalarını hazırlamaya başlayan Miliband, 1999’da danışmanlık görevinden istifa ederek İskoçya’da yeni kurulmuş olan bölgesel parlamentoda İşçi Partisi lideri ve hükümet başkanı olan Donald Dewar’ın seçim işleri ile ilişkili başdanışmanlığını yapmıştır. Bu süreçte partinin 1999 seçim manifestosunu hazırlayan ve partisini İskoç Parlamentosu’nda çoğunluğa taşıyan Miliband, 25 Temmuz 2002 ile Aralık 2003 tarihleri arasında parasız izinle ABD’de Harvard Üniversitesi Avrupa Etüdleri Merkezi’ne misafir öğretim üyesi olarak gitmiş ve burada ders vermiştir.
Ocak 2004’de İngiltere’ye dönen Miliband, Hazine Bakanlığı’nda Ekonomik Danışmanlar Kurulu Başkanlığı görevini üstlenmiştir. 2005 yılında Doncaster North milletvekili olan Kevin Hughes’ün sağlık sorunları nedeni ile gelecek seçimde aday olmaması üzerine, parti yerel örgütlerinin büyük desteğiyle Mayıs 2005 seçimlerinde Doncaster North’dan aday olan Miliband, açık farkla milletvekili seçilmeyi başarmıştır. 2006’da Başbakan Tony Blair tarafından vakıflar ve hayır kurumlardan oluşan “üçüncü sektör” işleri ile ilgilenmek üzere Başbakanlık ofisinde parlamento sekreteri yapılarak Bakanlık yolunda ilk adımını atan Miliband, 2007’de Gordon Brown Başbakan olunca Lancaster Düklüğü Şansölyesi ünvanı ile Bakanlığa getirilmiştir. Kabinede ağabeyi David Miliband ise çok daha önemli bir görev kabul edilebilecek olan Dış İşleri Bakanlığı görevini üstlenmiştir. 2008’de yeni kurulmuş olan “Enerji ve İklim Değişmesi” adlı devlet dairesi görevleri ile Bakan olan Miliband, 2010 yılında ağabeyi David Miliband’ı mağlup ettiği kongre sonrasındaysa İşçi Partisi Genel Başkanı olmuştur.[20] Partide ideolojik anlamda büyük bir değişikliğe ya da yenilenmeye gitmemesine karşın, gençliği ve sempatikliğiyle parti oy oranlarını son dönemde arttırmayı başaran Miliband, seçimler öncesinde yapılan son anketlerde yüzde 33-35 gibi yüksek oy oranlarıyla favori aday görünümüne gelmiştir.[21] Miliband ve Labour’ın en büyük sorunu ise, bu oy oranları ile tek başlarına iktidara gelemeyecekleri için SNP, LDP veya bir diğer partinin desteğine ihtiyaç duymalarıdır. Bunu doğrularcasına, İşçi Partisi’ne yakın geçmişte üç dönem üstüste (1997, 2001, 2005) zafer kazandırmış ama Irak Savaşı ve ABD’ye aşırı yakınlığı nedeniyle daha sonra gözden düşen ve 2007’de görev süresi dolmadan istifa etmek zorunda kalan eski Başbakan Tony Blair de, bu seçimde partisinden bir zafer beklemediğini[22], ancak yine de Ed Miliband’a yardım etmek için elinden geleni yapacağını söylemektedir.[23] İşçi Partisi’nin seçim sonrasında çoğunluğu sağlayabilmek için İskoç Ulusal Partisi (SNP) ve Liberal Demokratların desteğine ihtiyaç duyacağı kolaylıkla öngörülebilir. Lakin SNP ve Labour’ın her ikisi de seçime kadar oy oranlarını arttırabilirlerse, LDP olmadan bir ikili koalisyonun kurulması da imkanlar dahilinde gözükmektedir.[24] Ancak bu durumun İskoç ayrılıkçılığını körükleyeceği ve ülkedeki iç istikrarı bozacağından endişe edilmektedir.
Nick Clegg
Geçmişte tamamen iki partili olan İngiliz siyasal sistemine 1990’larda üçüncü aktör olarak dahil olan Liberal Demokrat Parti ise, liderleri Nick Clegg önderliğinde seçime girmektedir. 1967 doğumlu ve yine genç bir politikacı olan Clegg[25], 2007 yılından bu yana İngiliz Liberal Demokrat Parti lideridir ve David Cameron’ın Başbakan olduğu koalisyon hükümetinde Başbakan Yardımcısı, Kraliçelik Konseyi Lord Başkanı ve Anayasal ve Siyasal Reform Bakanı görevlerini yürütmektedir. İlk kez 2005 yılında Sheffield Hallam seçim bölgesinden milletvekili seçilen Clegg, o tarihten bu yana Parlamento üyesi olarak siyasi hayatına devam etmektedir. 2006 yılında Liberal Demokrat Parti’nin İçişleri Sözcüsü olan Clegg, 2007 yılından bu yana ise Liberal Demokratların lideridir. Cambridge Üniversitesi, Minnesota Üniversitesi ve Belçika’daki Avrupa Koleji’nde eğitim görmüş olan Clegg, İngilizce, Fransızca, Flamanca, Almanca ve İspanyolca bilen seçkin bir isimdir. Ancak anketler son dönemde Clegg’in partisinin büyük düşüşte olduğunu göstermektedir. 2010 genel seçimlerinde yüzde 23’ü bulan LDP, son anketlerdeyse yüzde 7-8 oranlarını ancak görebilmektedir.[26] Partinin bu nedenle, bu seçimde İskoç Ulusal Partisi (SNP) ve UKIP’in ardından 5. parti olması dahi gündemdedir. Ancak LDP’nin klasik oy oranını koruması durumunda, Muhafazakar Parti veya İşçi Partisi için kritik koalisyon ortağı rolünü oynaması halen mümkün gözükmektedir. Böyle bir durumda, liberallerin ilk tercihi “torie”ler olacak gibi durmaktadır. Ancak son dönemde AB karşıtlığının muhafazakar kesimde yükselmesi, liberalleri sürpriz bir “Labour” koalisyonuna da yönlendirebilir.
Nigel Farage
Seçimlerin bir diğer dikkat çeken aktörü, son yıllarda AB karşıtı söylemleriyle adından sıkça söz ettiren milliyetçi ve renkli politikacı Nigel Farage ve partisi UKIP’tir. 1964 doğumlu olan Farage[27], üstün hitabet yeteneği ve popülizmiyle son yıllarda İngiltere’de ekonomik durumundan rahatsız olan tepkili seçmenlerin desteğini kazanmakta ve özellikle göçmenlere yönelik aşırı sağı çağrıştıran eleştirileriyle dikkat çekmektedir. Bu eleştiriler, entelektüel kesimde tepki toplarken, halk tabanında kısmen de olsa destek aldığı gözlemlenmektedir. Göçmenleri ülkeden göndermek, silah satışını yasallaştırmak, Amerikan tipi bir sağlık sistemi, tren ve toplu taşıma araçlarında İngilizce konuşma zorunluluğu, rüzgar enerjisini kısıtlamak, dış politikada Rusya Federasyonu ile yakınlaşmak ve HIV pozitif ve tüberkülozlu vatandaşların damgalanması gibi çok tartışmalı politika önerileri olan UKIP[28], geçtiğimiz aylarda oy oranı anlamında istikrarlı bir şekilde yükselmiş, ancak demokratik gelenek ve teamüllerin çok güçlü olduğu İngiltere’de son haftalarda sert bir düşüşe geçmiştir.[29] Bu nedenle UKIP’ten şimdilik büyük bir oy patlaması beklenmemektedir.
Seçimlerde etkili olacak bir diğer parti ise İskoç Ulusal Partisi’dir. SNP, her ne kadar geçtiğimiz yıl düzenlenen bağımsızlık referandumundan hüsranla ayrılsa ve lideri Alex Salmond’ı bu başarısızlık sonrasında partinin başından uğurlasa da, bu seçimde partinin oy oranlarını arttırması ve sandalye sayısını 37-40 düzeylerine çıkarması beklenmektedir.[30] Seçim sonrasında SNP’nin İşçi Partisi ile koalisyon kurma ihtimali kesinlikle yabana atılmamalıdır.
Sonuç olarak, Birleşik Krallık 2015 genel seçimleri sonucunda büyük ihtimalle hiçbir parti tek başına hükümet kurmak için gerekli olan 326 koltuk sayısına ulaşamayacağı için, adada seçimin ardından “hung parliament” durumunu beklemek yüksek ihtimal gözükmektedir. Ancak yeni bir seçime gitme seçeneği, ülkede bu karışık dönemde halk tarafından daha riskli bulunursa, medya ve devlet desteğiyle Muhafazakar ya da İşçi Partisi’nin kuracağı dışarıdan destekli bir azınlık hükümeti formülü de denenebilir. Almanya’dakine (CDU-SPD) benzer bir Büyük Koalisyon (Muhafazakar Parti-İşçi Partisi) ise, şimdilik hayal gözükmektedir. Olası bir koalisyon hükümeti konusunda en ağır basan formüller ise; kanımca ilk olarak İşçi Partisi-SNP, daha sonra da Muhafazakar Parti-LDP koalisyonu seçenekleridir. Son olarak, The Independent gazetesinden Iain Dale’in de belirttiği gibi, Birleşik Krallık’ı seçim sonrasında büyük olasılıkla siyasal açıdan istikrarsız ve zor bir dönem beklemektedir.
Yrd. Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
[1] “United Kingdom general election, 2010”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom_general_election,_2010.
[2] “United Kingdom general election, 2010”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom_general_election,_2010.
[3] “Cameron ministry”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Cameron_ministry.
[4] Detaylar için; http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG.
[5] “İngiltere’de Harç Yasası Kabul Edildi”, T24, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://t24.com.tr/haber/ingilterede-harc-yasasi-kabul-edildi-londra-aa,115922.
[6] “Üniversite harcı için seks işçiliği”, BBC Türkçe, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2012/11/121129_sex_tuition_fee.shtml.
[7] “Les premiers mariages de couples homosexuels célébrés en Angleterre”, Le Monde, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.lemonde.fr/europeennes-2014/article/2014/03/29/les-premiers-mariages-de-couples-homosexuels-celebres-en-angleterre_4391840_4350146.html#wzegPkh5OwkUsHlS.99.
[8] “UK to seek immigration changes despite Merkel EU ‘warning’”, BBC, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/uk-politics-29877746.
[9] Çakmaklı, Tuğçe (2012), “İngiltere’nin Arap Baharı’na Bakışı”, Türksam, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://turksam.org/gencbakis/a2776.html.
[10] Cameron dönemiyle ilgili bir değerlendirme için; Örmeci, Ozan (2013), “David Cameron’ın Tehlikeli Oyunu”, Uluslararası Politika Akademisi, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/david-cameronin-tehlikeli-oyunu/.
[11] Yener, Yavuz (2013), “İngiliz Dış Politikasının Ortadoğu İkilemi”, Uluslararası Politika Akademisi, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/ingiliz-dis-politikasinin-ortadogu-ikilemi/.
[12] “UK to establish £15m permanent Mid East military base”, BBC, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.bbc.com/news/uk-30355953.
[13] Bu konuda bir analiz için; Tüysüzoğlu, Göktürk (2013), “İngiltere AB’den Kopuyor Mu?”, Uluslararası Politika Akademisi, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/ingiltere-abden-kopuyor-mu/.
[14] “İngiltere halkının yarısı AB’den ayrılmak istiyor”, Cnn Türk, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.cnnturk.com/haber/dunya/ingiltere-halkinin-yarisi-abden-ayrilmak-istiyor.
[15] Matthijs, Matthias (2013), “David Cameron’s Dangerous Game”, Foreign Affairs, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.foreignaffairs.com/articles/139641/matthias-matthijs/david-camerons-dangerous-game#.
[16] Boyraz, Hacı Mehmet (2014), “İskoçya ‘Hayır’ Dedi”, Uluslararası Politika Akademisi, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://politikaakademisi.org/iskocya-hayir-dedi/.
[17] Biyografik detayları için; http://tr.wikipedia.org/wiki/David_Cameron.
[18] “Opinion polling for the 2015 United Kingdom general election”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_2015_United_Kingdom_general_election.
[19] Kendisi hakkında detaylar için; http://tr.wikipedia.org/wiki/Ed_Miliband.
[20] Örmeci, Ozan (2010), “İngiliz İşçi Partisi’nde Ed Miliband Dönemi”, Politika Dergisi, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://politikadergisi.com/makale/ingiliz-isci-partisinde-ed-miliband-donemi.
[21] “Opinion polling for the 2015 United Kingdom general election”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_2015_United_Kingdom_general_election.
[22] Bu konuda Blair’in endişeleri daha çok partinin fazla sola açılmasından kaynaklanıyor. Bakınız; “Tony Blair doubts Ed Miliband can win 2015 general election”, The Guardian, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.theguardian.com/politics/2014/dec/30/tony-blair-ed-miliband-general-election-labour.
[23] “Tony Blair: I will do what it takes to help Ed Miliband win general election”, The Guardian, Erişim Tarihi: 16.02.2015, http://www.theguardian.com/politics/2015/feb/07/tony-blair-ed-miliband-labour-general-election.
[24] “Get ready for a Labour and SNP coalition after the election, says top investment bank”, The Telegraph, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.telegraph.co.uk/finance/economics/11384820/Get-ready-for-a-Labour-and-SNP-coalition-after-the-election-says-top-investment-bank.html.
[25] Kendisi hakkında bilgiler için; http://tr.wikipedia.org/wiki/Nick_Clegg.
[26] “Opinion polling for the 2015 United Kingdom general election”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_2015_United_Kingdom_general_election.
[27] Kendisi hakkında bazı bilgiler için; http://en.wikipedia.org/wiki/Nigel_Farage.
[28] “Legalise handguns and repatriate migrants: Ukip’s 7 most controversial policies”, The Telegraph, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.telegraph.co.uk/news/politics/ukip/11239826/Legalise-handguns-and-repatriate-migrants-Ukips-7-most-controversial-policies.html.
[29] “General election: New poll shows big gains for Labour and Tories – at expense of Lib Dems and Ukip”, The Independent, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/generalelection/has-the-ukip-bubble-burst-new-poll-shows-big-gains-for-labour-and-tories-at-expense-of-lib-dems-and-nigel-farages-party-10041358.html.
[30] “Opinion polling for the 2015 United Kingdom general election”, Wikipedia, Erişim Tarihi: 16.02.2015, Erişim Adresi: http://en.wikipedia.org/wiki/Opinion_polling_for_the_2015_United_Kingdom_general_election.
