1998-1999 Kosova-Sırbistan Savaşı sırasında savaş suçu işleyen, fakat sadece UÇK askerlerinin (yani Kosova tarafının) yargılanması planlanan Özel Mahkeme’nin kurulmasına baştan bu yana karşı olan, Kosova Cumhuriyeti Parlamentosu’ndaki tek siyasal oluşumun (Levizja Vetévendosje – Self Determination) kurucularından ve ilk lideri Albin Kurti ile, bu mahkemenin Kosova için ne anlama geldiğini sorguladığımız bir söyleşi gerçekleştirdik.
Albin Kurti, Prishtine Üniversitesi’nde öğrenci iken katıldığı “Bağımsız Öğrenci Birliği” adlı öğrenci organizasyonunda yönetim kurulu üyesi ve akabinde yurtdışı işler görevlisi olarak görev aldı. Ayrıca o yılların baskıcı Belgrad yönetimi ve rejiminin lideri Miloşeviç’e karşı oluşturulan, “Barışçı Protesto Organizasyonu” yönetim kurulu üyesi de olan Kurti, 1 Ekim 1997 yılında Prishtine Üniversitesi’nin, Miloşeviç yönetimi tarafından baskı yolu ile işgal edilen üniversite binalarından geri çekilmeleri için organize edilen tarihi öğrenci protestolarının da liderlerindendir.[1]
Röportaja, geçen yıl 28 Nisan 2014 günü UPA’da yayımlanan makalemin 5. paragrafından küçük bir alıntıyı ekleyerek başlamanın, okuyucularımız açısından konunun özünü daha iyi anlamaları için faydalı olacağını düşünüyorum.
Ve şimdi tüm bunlara rağmen, son aylarda AB tarafından açıkça dayatılan ve geçtiğimiz hafta 23 Nisan günü Kosova Parlamentosu’nda formalite bir oylama ile kabul edilen Özel Mahkeme’nin – Tribunal kurulma kararının, genç Kosova devleti için pek çok açıdan ciddi sorunları da beraberinde getireceği tahmin ediliyor.
Şu anda içinde bulunduğumuz ve hemen akabindeki ay (Mayıs-Haziran 2015), Özel Mahkeme’nin kurulma sürecinin hızlanacağı dönem. Fakat mahkemenin kurulması, anayasa değişikliğini gerektiriyor, Anayasa Mahkemesi’nin cevabını bekleyen hükümetin, muhtemelen önümüzdeki yakın dönemde onay alıp, konu ile ilgili hazırlanacak olan yasa taslağını görüşülmesi ve onaylanması için hızla meclis gündemine taşıması bekleniyor. Bu mahkemenin onaylanması için parlamentonun 2/3 çogunluğunun oyları gerekiyor.[2]
Sayın Albin Kurti, bu mahkemenin ismi tam olarak belirlendi mi? Çünkü kimi Özel Mahkeme diyor, kimi Özel Oda, kimileri ise Tribunal…
Albin Kurti: “Özel Oda” ismi, Kosova yargı gücünü dışlayan ve devletin kendisinden çok daha güçlü bir sistemin inşa edilmekte olduğunu gizlemek için düşünülmüştür. Oysa bu mahkemenin nasıl yapılandırıldığına bakarsak, görülenler şunlardır; Özel Mahkeme’nin yargıç ve savcılarını Kosova Mahkemeleri Konseyi seçmeyecek, Kosova Mahkeme Konseyi’ne karşı hiç bir sorumluluk taşımayıp, hiçbir açıklama zorunlulukları olmayacaktır. Yani Özel Mahkeme, başka devletlerle uluslararası anlaşmalar yapma hakkına sahip olup ve bu şekilde Kosova’yı Kosova Parlamentosu’nun onayını alma gereği duymadan uluslararası yükümlülüklerin altına sokacaktır. Mahkeme ofislerinin büyük kısmı Kosova dışında olup, dolayısıyla yargı ve ceza süreci de, Kosova toprakları dışında gerçekleşecektir. Bunun diğer anlamı, vatandaşların ülkesine iade hakkının Kosova Parlamentosu’nda tartışılıp karar alınmasına gerek duyulmaması çok net olarak bir “ Özel Oda” ile değil, Kosova Devleti’nin üzerinde olan bir “Özel Mahkeme” ile karşı, karşıya olduğumuzu göstermektedir. Bu noktada eğer isim bir şeyleri gizlemeye çalışıyorlarsa, “özel” lakabı da, dış güçlerin bize sürekli olarak bir sui generis vaka olarak baktığını göstermektedir. Bağımsızlığımız için sui generis “özel bağımsızlık” diyen dış güçler, şimdi de bu mahkeme için aynı şeyleri söylüyorlar. Yani özel ve nev-i şahsına münhasırdır diyorlar. Ne yazık ki, bu “özel” lakabı altındaki sürekli itiraz durumu, içeride de (Kosova) kabul görüyor ve bu durum devamlı olarak olarak Cumhuriyetimizle ilgili yeni denemelere meydan veriyor.
Dick Marty raporunun bu mahkemenin başlıca sebebi olduğunu düşünüyor musunuz?
Albin Kurti: Kosova Savaşı’nın sona ermesinden hemen sonra, Sırbistan, Arnavutların kurtuluş mücadelesinin değerini düşürmek için uluslararası arenada özel bir savaş başlattı. Bu başlangıç, Sırbistan’ın en güvenilir jeopolitik müttefiği Rusya tarafından da çok büyük destek buldu. Şöyle ki; Rusya Duma’sında 1999 yılından itibaren UÇK’nın, organ kaçakçılığı iddiası ile soruşturulması istenmiş ve bu yönde UÇK’ya karşı açıkça bir propaganda inşa edilmiştir. Uluslararası dostlarımız arasında hemen kabul görmüş bu gelişmelere istinaden, AB Kosova misyonu bünyesinde faaliyetlerini halen sürdürmekte olan uluslararası yapılanmaların yolunu açmış ve EULEX içerisinde bu iddiaları soruşturmak üzere özel soruşturma görev-güçleri oluşturulmuştur. Bu soruşturmalar daha sonra, Cumhurbaşkanı bayan Atifete Yahyaga ve eski AB Dışişleri ve Güvenlik temsilcisi Baroness Catherine Ashton arasındaki mektuplaşmalar ile giderek daha kesinlik kazanarak, temelde Özel Mahkeme kurma çaba ve istekleri, Kosova Meclisi’nde de onaylanmıştır. Öncelikle bu, tam bir siyasi zavallılık göstergesidir, çünkü bu kararla, diplomatik yazışmalar, onaylanmış uluslararası bir anlaşma niteliği kazanmıştır. Bu yazışmalar, şimdi anayasa sistemimizi değiştirmeye hizmet edip temel oluşturmuştur. Bu yazışmalar sonucu, Kosova Cumhuriyeti’nde paralel yargı sisteminin temelleri kurulmaktadır.
Özel Mahkeme kurulmasının adaletli olduğunu düşünüyor musunuz?
Albin Kurti: Adalet, tarihi gerçekleri saptırarak değil, bu gerçeklere dayanarak şekillenmelidir. Adalet, tarihi gerçeğin özünün bir parçasıdır. Örneğin, İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Nazi ideolojisinin o savaş sırasında korkunç kıyımlarından dolayı, hiçbir tartışmaya meydan vermeyecek şekilde kabul edilemez olup cezalandırılması için Nürmberg Mahkemeleri kurulmuştur. Lahey Mahkemesi’nde de, Sırp Ordusu ve paramiliter güçlerinden, Hırvatistan Ordusu’ndan, Boşnak Ordusu’ndan ve birkaç UÇK mensuplarından askerler cezalandırıldı. Şimdi bundan sonra, uluslararası güçlerin öncülüğünde özel olarak sadece Arnavutlar için ayrıca bir Tribunal kuruluyor! Bu gelişmeler, tarihi gerçekleri saptırmak anlamına gelir. Tartışmasız gerçek; Kosova, Sırbistan tarafından işgal edilmiştir. Sırbistan, Kosova Arnavutlarına baskı uygulayıp saldırmış, yerinden etmiş ve dışlayıp katliam uygulamıştır. Kosova’daki Arnavut halk, tamamen savunma karakterli bir Kurtuluş Savaşı’nı organize etti. Bu, dürüst bir savaştı. Fakat Sırbistan’ın savaşı, dürüst değildi. Bunu tüm dünya gördü ve anladı. Çünkü tam da bu prensip üzerine, Belgrad’ın bombalanması ile birlikte Kosova için uluslararası yardım gelmiş oldu. Bizlere, aslında genel olarak mağdur kabul edilebilecek statüdeki Arnavutları kovalayan bir özel mahkeme değil, ayrıcalıksız tüm savaş suçlarını ele alacak bir yargı sistemi gerekmektedir. Bu mahkeme, herşeyden evvel, egemen/geçerli suçları temsil eden faillerle hesaplaşmalı. Bu failler de hiç şüphesiz, askerini, paramiliter ve polis güçlerini mobilize eden Sırbistan Devleti tarafındadır. Bu tarihi gerçek bağlamında, özellikle sadece UÇK için bir özel mahkeme kurulması affedilemez bir yanlıştır. Adalet, dürüstlükten yola çıkmaz ise kördür. Eşit olmayan adalet ayrımcı, tek yanlı ve adaletsizlikle sonuçlanacak bir adalettir.
Özel Mahkeme lehine oy kullanırsak, Kosova Cumhuriyeti egemenliğinin tehlikeye gireceğini söyleyebilir miyiz?
Albin Kurti: Bu mahkemenin kurulması, Kosova Cumhuriyeti egemenliğine karşı direk olarak bir saldırı ve tehlike içermektedir. Çünkü Kosova adalet sistemine ait olduğu söylenen, yani içeride olan, fakat madem ki Kosova Cumhuriyeti ve adalet sisteminden sorumlu kurumlarının kontrolünde olmayacağı için, aynı zamanda dışarıda olan paralel bir mahkeme kurulmaktadır.
Kosova Cumhuriyeti hükümetinin tanıttığı (sunduğu) Özel Mahkeme ile gerçekte olan Özel Mahkeme arasında fark var mıdır?
Albin Kurti: Kosova Cumhuriyeti hükümetinin ilk baştaki tutumu şöyle idi; eğer bu Özel Mahkeme’yi bizler kurmazsak, Sırbistan, Rusya aracılığı ile Güvenlik Konseyi’nde bunu yapacaktır. Benzer tutum Kosova’daki yabancı misyon görevlileri arasında da görülüyordu. Fakat daha sonra, bu yabancı misyon görevlileri, mahkemenin kurulma bahanesini aşıp, eğer kurulmaz ise tehdidini (gözdağı) konuşmaya geçmiştir. Bu durum, ilk günlerde Adalet Bakanı Hajredin Kuçi tarafından verilen hükümet derslerinde, “Bu sürecin ülkemiz için acılı olacağı” şeklinde iken, şimdi ise “sadece 10 kişinin yargılanacağı garantisi verilerek” ağız değiştirilmiştir. Gerçekte gelişmekte olan durum şudur; Dışişleri Bakanı Hashim Thaçi ve Meclis Başkanı Kadri Veseli, soruşturma kapsamı dışında kalacakları güvencesini hissettikleri için, mahkeme yolunun önünü açıyorlar ve gerçekte Sırbistan’ın senaryosu olan bu mahkemeyi, Sırbistan’ın girişimi şeklinde değil de, bu çeşit baskılar sonucu, bizzat Arnavutlara kurduruyorlar.
Eski Yugoslavya topraklarında olmuş savaş suçları için Lahey Mahkemesi varken, özel bir mahkeme kurulmasının sebebi nedir?
Albin Kurti: Lahey soruşturmaları başlamadan önce, aynı iddialar üzerine UNMIK, 2002, 2003 ve 2004’te, daha sonra Başsavcı Del Ponte’nin bir ekibi ve son olarak da EULEX özel soruşturma görev-güçleri 2009-2010’da soruşturmalar yapmıştı. Bu üç uluslararası önemli, ısrarlı girişim, dava açmaya yeterli materyal oluşturacak şikayet delillerine ulaşılamadığı için, önceki üç örnekten farklı şekilde, aynı iddiaların siyasi olarak yargılanması düşünülmektedir. Ve bu, Sırbistan ile Rusya’nın Özel Mahkeme’nin kurulması sayesinde ilerledikleri yeni ajandalarıdır. Yani bu şekilde, Kosova Cumhuriyeti, yargılamaları yabancı savcılar tarafından gerçekleşecek bu mahkemeyi (formalite bir meclis kararı ile) kendisi kurmuş olacaktır. Böylelikle mahkeme kararları politik olsun-olmasın, Arnavutlar tarafından ne tarihi, ne de siyasi olarak tartışılamayacaktır. Herşeyden öte, bu mahkemenin kurulması için yapılan baskılar, aynı zamanda Kosova’daki savaşa alternatif bir öykü sunup, Bosna’da örneği görülen Sırp çoğunluk nüfusun bulunduğu Sırp Belediyeler Birliği uygulamasının, Kosova içerisinde yerinin oluşturulması için bir teklif (pazarlık) oluşturmak niyetleridir.
Röportaj: Esma BUNJAKU
Tarih: 07.05.2015
[1] http://sq.wikipedia.org/wiki/Albin_Kurti.
[2] http://www.zeri.info/aktuale/23085/amendamentet-per-gjykaten-speciale-ne-kushtetuese/.
