Suriye krizinin başlamasından bu yana ABD-Türkiye ve rejim muhalifleri arasında sıcaklığını koruyan olaylar çerçevesinde Rusya’nın da Suriye’de IŞİD hedeflerine yönelik hava saldırılarına başlamasıyla, bu ülke de fiilen Suriye meselesinin içinde yer almış oldu. Suriye’de çatışmaların başladığı tarihlerde ülkeye dışarıdan müdahalenin uluslararası hukuka aykırı olduğunu savunan Rusya, ülke içindeki kendi ulusal menfaatlerini koruma adına İran ile birlikte Esad rejiminin devamlılığını savundu. Gelinen noktada ise, rejim muhaliflerinin meydana getirdiği gruplar, Kürtler, IŞİD ve Esad rejimi arasında güç mücadelesinin devam ettiğini görüyoruz.
Esadlı mı yoksa Esadsız bir Suriye mi?
Bir bakıma “vekalet savaşı” olarak adlandırabileceğimiz bu otorite savaşında, ABD’nin başını çektiği koalisyon güçleri “Esadsız Suriye” ısrarını sürdürüyor. Diğer taraftan, Rusya ve İran, Suriye’de Esad rejiminin çökmesi durumunda ülkenin her biri istikrarsız, birçok siyasi ve fiili bölünmelere sahne olacağını düşünüyor. Türkiye ise, bu denklemin aslında nerede duracağına pekte karar vermiş gibi görünmüyor.
Bugün Türkiye, 2 milyondan fazla Suriyeli mülteciye ev sahipliği yapıyor. Kimi Suriyeliler ülkenin birçok bölgesine dağılırken, kimleri de sınır da oluşturulan yaşam alanlarında hayatlarını devam ettiriyor. Bunun geçici misafirlik mi yoksa artık kalıcımı olacağını ön görmek oldukça güç. Dolayısıyla Suriye’nin akıbeti en çok Türkiye’yi ilgilendiriyor.
Suriye’nin kuzeyindeki PYD otoritesi Türkiye’nin ulusal güvenliğine tehdittir.
Daha önce de belirtmiş olduğum üzere, Türkiye’nin güneyindeki 980 km’lik, hatta Irak sınırı da işin içine katılırsa yaklaşık 1100 km’lik sınır, ulusal güvenlik açısından büyük risk taşıyor. Körfez Savaşlarından bu yana Irak’ın kuzeyindeki Kürt yönetimi ve Türkiye’de gerçekleşen Kandil merkezli terör eylemlerine karşı önlem alınamamış, “bataklık” kurutulamamıştır. Şimdi ise Suriye’nin kuzeyinde PYD kontrolünde vücut bulmaya başlayan Kürt idaresi Türkiye’yi endişelendirmektedir.
Rusya, Kürt oluşumunun Suriye’de etkili olmasından rahatsız.
ABD için PYD, IŞİD’e karşı silahlandırdığı önemli bir örgüt. ABD Başkanı Obama son yaptığı açıklamalarda Suriye’deki eğit-donat projesinin başarısız olduğunu, artık bunu Kürtlerle geliştirmek istediğini söyledi. Yani Suriye’de ABD’nin IŞİD’e karşı en önemli müttefiki artık PYD. Diğer tarafta ise Rusya, Suriye’de Kürtlerin söz sahibi olmasını istemiyor. Bu düşünceden hareketle de, Rus hava kuvvetleri IŞİD ile mücadelede ABD ile ortak hareket ediyormuşçasına yerini almış oldu.
Rusya Suriye krizinin çözümünde Esad’ı desteklemeye devam edecek.
Dikkat edilmesi gereken en önemli hususlardan biri, Türkiye ile Rusya’nın Suriye’nin geleceği noktasında mutabık kalabileceğidir. Türkiye açısından bakıldığında Esad sonrası çok parçalı, kontrol edilemez ve öngörülemez Suriye ile komşu olmaktansa, merkezi yönetimin güçlü olduğu daha “yumuşatılmış” Baas rejimini tercih edebilir. Çünkü Esad rejiminin aniden çökmesi durumunda Kürtlerin ayrıcalıklı bir idare mekanizması tesis edecek ve Türkiye daha büyük risk altında kalacaktır. Aynı şekilde Rusya içinde Kürtlerin ayrıcalıklı olduğu yeni bir Suriye düzeni kabul edilemez. Çünkü PYD’nin otoritesinin güçlü olduğu bir Suriye’nin ABD güdümünde olması Rusya’nın çıkarlarına ters düşecektir. Dolayısıyla, Türkiye söylev olarak Rusya’nın hava saldırısına karşı dururken, fazla muhalif duruş sergilememelidir. Başkan Putin’in de ifade ettiği gibi Rusya Suriye’nin çözümü için Esad rejimini güçlendirmeye devam edecektir.
Orta Çağ düzeni ile ebedi barışlara ortam hazırlandı.
Görüldüğü üzere yeni uluslararası düzen büyük devletler arasındaki rekabet küçük ölçekli çekişmelerden beslenmeye devam ediyor. Fakat bunun her an küresel kıyamete yol açacağı da gözden kaçırmamak gerekiyor. ABD, Soğuk Savaş’tan galip çıktı diye dünyanın hükümranı olmadı. Sadece bu yolla Sovyetler Birliği ile çarpışırken potansiyel menfaatler elde etmiş oldu. Böylece “Yeni Dünya Düzeni” inşa edilirken ve elverişli kurumlar ile ebedi barış ortamı aranılırken, “Orta Çağ düzeni” tesis edilip ebedi savaşlara ortam hazırlandı.
Yeni Orta Çağ ile “gri alanlar” ortaya çıkıyor.
Bahsettiğimiz “Yeni Orta Çağ” ile bölgesel ölçekli “gri alanlar” ortaya çıktı. Tıpkı Orta Doğu’da yaşlanılanlar gibi Orta Çağ döneminde kimlik ve güvenlik sorunu içindeki bazı grupları andıran marjinal örgütlerin ortaya çıkmasına şahit oluyoruz. İşte bu “gri alanlar” toplumlarımızı hızla kemirmeye devam ediyor. Elbette dünyanın her köşesinde bunu sağlamak için “gri alanların” pompalayıcısı olanlar “korku” silahını kullanıyorlar. Korkular yerleşir yerleşmez, dinsel, etnik ve siyasal aşırılıklar da öne çıkıyorlar.
Şehir devletleri ulus devletlerin yerini alacak mı?
Gelecekte devletlerden çok “kent devletlerinin” ön planda olduğu düzenle karşılaşabiliriz. Çünkü artık küresel ticaret devletlerin ekonomi politikalarını geride bırakmaya başladı. “Büyük Orta Doğu Projesinden” bahsedilirken, bölge ülkelerinin küçük parçalara ayrıldığı ve şehir ekonomilerinin varlığıyla ön plana çıkan bir bölge düşünülüyordu. Sebebi elbette petrol ekonomisini daha idare edilebilir hale getirmekti. İran’la varılan nükleer anlaşma bunu daha uygulanabilir hale getirdi. Çünkü İran ekonomisinde tehlike çanları çalıyordu ve uluslararası sistemle entegre olma zamanı gelmişti. Şimdi özellikle Batılı şirketlerin iştahını kabartan büyük ve bereketli bir İran pazarı onları bekliyor.
Sonuç
Diplomaside ya masadasınızdır, ya da menüde. Dolayısıyla özellikle Türkiye masadaki yerini kaybetmemesi için, Suriye’nin geleceği çizilirken kalemiyle masada olmalıdır. Bunun öncülüğüne BM gibi büyük uluslararası organizasyonlar yerine bölgesel güvenlik örgütleri inşa edilmesine öncülük ederek yapabilir. Kendi kendini denetleyen dünya olmadığı müddetçe kalemler yerine silahlarla diplomasi devam edecektir.
Haftanın Sözü: “Diplomasi, taş bulana kadar tatlı köpek, cici köpek deme sanatıdır.” – Will Roger
Furkan KAYA
