Giriş
Devletlerin, diğer devletler hakkında politik, ekonomik ya da farklı amaçlar doğrultusunda bilgi toplama çalışmaları çok eski dönemlere dayanmaktadır ve istihbarat faaliyetlerinin temel güdüsünü oluşturmaktadır. Özellikle düşman devletler için gerçekleştirilen bu faaliyet, güvenlik çalışmalarının bir parçası olarak değerlendirilerek, gerekli stratejilerin oluşturulmasına girdi sağlamıştır. Teknolojinin ilerlemesi ve ihtiyaçların değişmesi sonucunda ise, istihbarat faaliyetleri açısından kullanılan araçlar da değişim göstermiştir.
Casus balonlar, esasen Soğuk Savaş döneminden beri kullanılmakta olup, teknik özellikleri zamanla iyileştirilmiştir. Bu istihbarat balonlarının en önemli faydası, yüksek irtifada uçabilmeleri sayesinde radara yakalanma ihtimallerinin düşük olmasıdır. Her ne kadar casus balonların yerini yavaş yavaş casus uydular almaya başlasa da, casus balonlar, düşük maliyetleri nedeniyle halen daha yaygın kullanım açısından fayda sağlamaktadır. Rüzgarla bir yerden bir yere taşınan casus balonlar, beraberinde kamera keşif ekipmanı ya da radar gibi teknik donanımları da taşıyabilmektedir.
ABD-Çin Cephesinde Karşılıklı İddialar
Daha önce de farklı dönemlerde düşürülen casus balonlar, 2023 yılı Şubat ayının en önemli dünya gündemlerinden birisi haline gelmiştir. 2 Şubat’ta, ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, Çin’e ait olduğu tahmin edilen ve yüksek irtifada seyreden bir balonun ABD’nin nükleer füze sahasının bulunduğu Montana eyaleti üzerinde uçuş yaptığının tespit edildiğini ve savaş uçağıyla takip edildiğini açıklamıştır. Bunun üzerine, Çin, balonun meteoroloji amaçlı olduğunu ve rüzgar nedeniyle ABD hava sahasına sürüklendiğini belirtmiştir. Bu tartışma devam ederken, 3 Şubat’ta yine Çin’e ait başka bir casus balonun Güney Amerika üzerinde uçuş yaptığını açıklayan Pentagon, düşürüleceği yerde herhangi bir hasar oluşmaması adına balonu takip ettiklerini, ancak sivil hava trafiğinde de sorun olmaması için Kuzey Carolina ve Güney Carolina eyaletlerinde bulunan havalimanı varış ve kalkışlı uçuşların iptal edildiği duyurmuştur. Daha sonra, ABD Ordusu, Atlantik Okyanusu üzerinde balonu vurarak düşürmüştür. Balonun düşürülmesi ise Pekin yönetimi tarafından protesto edilmiştir.
Kaynak: https://www.bbc.com/turkce/articles/c0wre0vggw0o, (Erişim Tarihi: 13.02.2023)
Güvenlik tehdidi olarak değerlendirilen casus balon krizi, ABD-Çin diplomatik ilişkilerinde de gerilim yaratmıştır. ABD Başkanı Joe Biden, kendisine balonun akıbetine yönelik gelen sorulara “İcabına bakacağız” şeklinde cevap vermiştir.[1] Bundan hemen sonra, ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken da, 5-6 Şubat tarihlerinde gerçekleşmesi planlanan Çin ziyaretini iptal etmiştir. Casus balonun düşürülmesinden sonra açıklama yapan ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin de, Amerikan halkının güvenliğinin her zaman ön planda olduğunu ve gereksiz risk yaratmamak adına böyle bir seçenek bulduklarını belirterek, operasyonu gerçekleştiren askerleri tebrik etmiştir. Ayrıca, bu konuda destekleri ve koordinasyon içerisinde oldukları için Kanada hükümetine de teşekkür ederek, algısal olarak bunun sadece ABD için bir tehdit olmadığını da göstermek istemiştir.
ABD-Kanada İş birliği
Bu kriz henüz devam ederken, bir hafta sonra Amerikan savaş jetlerinin bu sefer de Kanada’da bilinmeyen bir cismi düşürdüğü açıklanmıştır. ABD yetkilileri tarafından yapılan açıklamada, güvenlik endişesi nedeniyle cismin düşürülmesinin ABD Başkanı Joe Biden ve Kanada Başbakanı Justin Trudeau tarafından onaylandığı belirtilmiştir. Düşürülen cismin kalıntılarının toparlanarak teknik olarak analiz edileceği bilgisi de Kanada Savunma Bakanı Anita Anand tarafından kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bu açıklamadan kısa bir süre sonra, Alaska eyaletinde de aynı şekilde bir balon görüldüğü açıklanmıştır.
Bu süreçte ABD Temsilciler Meclisi de harekete geçerek, Çin’in balonla izleme programının ABD egemenliğinin ihlali olduğunu değerlendiren bir kınama kararı almıştır. [2] Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mao Ning ise, bu suçlamaları reddetmiş ve bunun ABD’nin Çin’e karşı yürüttüğü algı operasyonunun bir parçası olabileceğini belirtmiştir. Ayrıca, ABD’ye ait balonların da kendi hava sahalarına girdiğini iddia etmiş, ancak bu iddia ABD tarafından net bir dille reddedilmiştir.
Uzaylılar olabilir mi?
ABD-Çin arasındaki diplomatik kriz devam ederken gidişatı değiştirebilecek bir açıklama Kuzey Amerika Havacılık Savunma Komutanlığı’nın (NORAD) başındaki isim olan General Glen VanHerck tarafından yapılmıştır. Kendisine yöneltilen uzaylıların bu konuyla ilişkisi olup olmadığına yönelik soruya tüm ihtimallerin mümkün olduğuna yönelik bir yanıt vermiş, daha sonra kamuoyuna yansıyan çeşitli haberler de spekülasyonlara yol açmıştır. Bunlardan birisi de, her yaptığı ile gündem olan Elon Musk’ın uzaylılara ilişkin paylaştığı tweet olmuştur.
Kaynak: https://sputniknews.com.tr/20230213/abdli-komutan-dusurdugumuz-son-uc-tanimlanamayan-ucan-cismin-uzayli-olmasi-ihtimalini-dislamiyorum-1066949861.html, (Erişim Tarihi: 13.02.2023)
Sonuç
Sonuç olarak, henüz iddialar taraflarca doğrulanmamış ve teknik inceleme sonuçları paylaşılmamış olup, konu tipik bir ABD-Çin krizi boyutunda devam etmektedir. Ancak önümüzdeki dönemde de bu tarz teknolojik istihbarat faaliyetlerinin gündem olması muhtemel görünmekle beraber, ABD’nin bu gibi kriz yönetiminde askeri kapasitesini ve iletişim tekniklerini yerinde kullanarak ilerlediğini söyleyebiliriz. Öte yandan, bu tarz balonların hava sahasına girebilmesi de bir kısım güvenlik eksenli soru işaretlerini doğuruyor ve önleme noktasında alınan aksiyonların yetersiz kaldığını gösteriyor.
Dr. Gamze HELVACIKÖYLÜ
[1] https://www.dunya.com/dunya/dunyanin-gundemini-degistiren-balon-istihbarat-amacli-mi-meteoroloji-balonu-mu-haberi-684925, (Erişim Tarihi: 12.02.2023)
[2] https://tr.euronews.com/2023/02/09/abd-temsilciler-meclisi-cinin-balonla-casusluk-programini-kinadi, (Erişim Tarihi: 13.02.2023)
