Giriş: Seçimlerin Arka Planı
Portekiz, 18 Mayıs 2025’te son üç yıldaki üçüncü genel seçimini gerçekleştirdi. Bu erken seçim, Başbakan Luís Montenegro’nun aile şirketi Spinumviva ile ilgili çıkar çatışması iddiaları üzerine hükümetin güven oylamasını kaybetmesiyle tetiklendi. Parlamento, Demokratik İttifak (AD) hükümetini düşürerek ülkeyi yeniden sandığa götürdü.
Seçim Sonuçları ve Parlamento Dengesi
Seçim sonuçları, Portekiz siyasetinde önemli değişiklikleri beraberinde getirdi:
- Demokratik İttifak (AD): Luís Montenegro liderliğindeki merkez sağ koalisyon, oyların % 32,7’sini alarak 89 sandalye kazandı. Ancak 230 sandalyeli parlamentoda çoğunluk için gereken 116 sandalyeye ulaşamadı.
- Sosyalist Parti (PS): Pedro Nuno Santos liderliğindeki merkez sol parti, % 23,4 oy oranıyla 58 sandalye elde etti. Bu, partinin 1987’den bu yana aldığı en düşük sonuçlardan biri oldu.
- Chega (CH): André Ventura liderliğindeki aşırı sağcı parti, % 22,6 oy oranıyla 58 sandalye kazandı. Bu, partinin önceki seçimlerdeki 50 sandalye sayısından önemli bir artış anlamına geliyor.
- Liberal İnisiyatif (IL): % 5,5 oy oranıyla 9 sandalye elde etti.
- Diğer Partiler: Livre 6, CDU 3, Sol Blok (BE) 1 ve PAN 1 sandalye kazandı.
Bu sonuçlarla, AD’nin tek başına hükümet kurması mümkün olmadı.
Aşırı Sağın Yükselişi: Chega’nın Yükselişi
Chega’nın yükselişi, Portekiz siyasetinde önemli bir dönüm noktasıdır. Parti, 2019’da sadece 1 sandalye ile meclise girmişken, 2025’te 58 sandalye ile PS ile aynı seviyeye ulaştı. Bu artış, seçmenlerin göç, yolsuzluk ve ekonomik eşitsizlik gibi konulardaki memnuniyetsizliğini yansıtmaktadır. Chega’nın lideri André Ventura, partinin bu başarısını “Portekiz’deki iki partili düzenin sonu” olarak nitelendirdi. Parti, özellikle güney bölgelerinde, geleneksel olarak solun güçlü olduğu alanlarda bile destek kazandı.
Solun Gerilemesi ve Liderlik Değişimi
Sosyalist Parti’nin kötü performansı, lider Pedro Nuno Santos’un istifasına yol açtı. Parti, 2024 seçimlerine göre 20 sandalye kaybetti ve 400.000’den fazla oy kaybı yaşadı. Bu düşüş, solun seçmenle olan bağının zayıfladığını ve özellikle konut, sağlık ve göç gibi konularda etkili politikalar geliştiremediğini göstermektedir. Sol Blok ve Komünist Parti gibi diğer sol partiler de benzer şekilde oy kaybı yaşadı. Livre ise hafif bir artışla 6 sandalyeye ulaştı.
Hükümet Kurma Süreci ve Olası Senaryolar
AD’nin çoğunluğu elde edememesi, hükümet kurma sürecini karmaşık hale getirdi. Montenegro, daha önce Chega ile iş birliğini reddetmişti. Ancak, mevcut durumda ya Chega ile ya da PS ile bir koalisyon kurmak zorunda kalabilir. Chega, AD ile iş birliğine açık olduğunu belirtse de, Montenegro’nun bu konuda nasıl bir tutum sergileyeceği belirsizliğini koruyor. PS ile bir koalisyon ise ideolojik farklılıklar nedeniyle zor görünüyor.
Toplumsal ve Ekonomik Dinamikler
Seçim sonuçları, Portekiz toplumundaki bazı temel sorunları da gün yüzüne çıkardı:
- Konut Krizi: Yükselen kira fiyatları ve konut sıkıntısı, özellikle genç seçmenler arasında memnuniyetsizliğe yol açtı.
- Göç: Son yıllarda artan göç, bazı bölgelerde sosyal hizmetler üzerinde baskı oluşturdu ve bu durum, Chega gibi göç karşıtı partilerin destek kazanmasına neden oldu.
- Ekonomik Eşitsizlik: Düşük maaşlar ve yaşam maliyetlerindeki artış, seçmenlerin ekonomik kaygılarını artırdı.
Bu sorunlar, seçmenlerin geleneksel partilere olan güvenini sarsarak alternatif arayışlara yönelmelerine neden oldu.
Sonuç ve Gelecek Perspektifi
2025 Portekiz genel seçimleri, ülkenin siyasi yapısında önemli değişikliklere yol açtı. Aşırı sağın yükselişi ve geleneksel partilerin zayıflaması, Portekiz siyasetinde yeni bir dönemin başladığını göstermektedir. Önümüzdeki dönemde, hükümet kurma süreci ve yeni koalisyonlar, ülkenin siyasi istikrarı açısından belirleyici olacaktır. Ayrıca, konut, göç ve ekonomik eşitsizlik gibi temel sorunlara yönelik etkili politikaların geliştirilmesi, seçmen güveninin yeniden kazanılması için kritik öneme sahiptir.
Oğuzhan MANİOĞLU
