Geçen seneyi genel seçim ve Cumhurbaşkanlığı seçimi yoğunluğu ile geçiren iki komşu ülke Irak ve Türkiye, 2019’la beraber, biriken meseleleri konuşmak ve acil çözüm üretmek konusunda prensip kararına vardıklarını 2018 yılı sonunda deklare etmişlerdi.[1] Yeni yılın ilk günlerinde (3-4 Ocak 2019) başkent Ankara’ya gelen Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih, şüphesiz bu ziyareti ile birlikte ikili ilişkilere dair pek çok mesajı da beraberinde getirmiş oldu. Suriye krizinin artık farklı bir noktaya taşındığı bugünlerde, özellikle Suriye’ye komşu ülkeler Irak ve Türkiye’nin pek çok konuda olduğu gibi bu konuda da birlikte çalışma zorunluğu olduğu iyice açığa çıktı. ABD askerlerinin Suriye’den çekileceğinin açıklanmasına rağmen Irak’tan hemen çekilmeyeceği ve Suriye’ye olası müdahalelerin Irak topraklarından yapılmaya devam edeceğinin ABD Başkanı Donald Trump tarafından açıklanması da, gözleri, bu yeni dönemde Irak-Türkiye ilişkilerine çevirmiş durumda. Irak Cumhurbaşkanı Salih ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında görüşülen bir diğer önemli husus da, PKK ve benzeri terör gruplarının Irak’ta yer alan kamp ve lojistik üstlerinin kapatılması ve imha edilmesi hususudur ki, bu durum, geçmişte iki ülkeyi çoğu kez karşı karşıya getirmiş ve ilişkileri olumsuz yönde etkilemiştir.
Berham Salih-Recep Tayyip Erdoğan
Cumhurbaşkanı Salih ve beraberindeki heyetin Ankara ziyaretinde masaya gelen bir diğer konu da, Türkiye’nin Irak’ın geleceği toplantısında (Şubat 2018-Kuveyt) vaat ettiği ve Irak’ın imarında kullanılacak olan 5 milyar dolarlık kredinin ne surette işleme alınacağı hususudur. Bu noktada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Irak’ın altıyapı ve içme suyu hatları“nın yeniden sağlıklı bir şekilde hayata geçirilmesinde Türkiye’nin yapacaklarının kıymetli olduğunu hatırlatması, Türkiye’nin vaat ettiği krediyi altyapı hizmetlerinde kullanacağının işareti olarak algılanmıştır. Bu nokta da yine Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Irak’ın su işleri konusunda yakın zamanda bir uzman atayacağını belirtmesi de, bu konuda yapılması muhtemel çalışmaların üzerinde önemli durulacağının işareti olarak algılanmıştır.
Bağdat yönetiminin yenilenmesinin aralarındaki buzu eritmede bir fayda sağlayacağını uman Erbil’deki Kürt yönetimi ise, özellikle IKYB kökenli Cumhurbaşkanı Berham Salih’in Erbil’e daha sıcak yaklaşacağını umarak, bu noktada eski hırçın ve Bağdat’tan bağımsız politika üretme hevesini artık bıraktığını göstermektedir. Ankara ziyareti esnasında Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Cumhurbaşkanı Salih arasında Erbil yönetiminin mevcut politikaları ve özellikle Kürdistan bağımsızlık referandumu sonrası Türkiye ile Erbil yönetimi arasında yaşanan olayların gündeme gelmiş olması kuvvetle ihtimaldir. Yeni yönetimle birlikte normalleşmeye başlayan Bağdat-Erbil ilişkileri ve Ankara-Erbil ilişkilerinin eski günlerine dönüşünü sağlayıp sağlamayacağını zamanla göreceğiz.
Genel olarak olumlu bir ortamda geçen ve iki Cumhurbaşkanında heyetlerinde genel itibariyle olumlu olarak noktalığı bu resmi ziyaret neticesinde:
- Suriye’nin geleceğine öncelikle Suriye halkının karar vermesi ve komşu ülkeler Irak ve Türkiye’nin de her aşamada karar mekanizmasında yer almaları,
- Irak’ın imarı konusunda Türkiye’nin daha aktif çalışacağının ve vaat ettiği kredinin altyapı hizmetleri başta olmak üzere benzeri alanlarda kullanılacağı,
- PKK ve diğer terör grupları ile mücadelede Bağdat yönetiminin desteğini her zamankinden daha çok hisseden Türkiye’nin, bu noktada yeni Cumhurbaşkanı Salih ile yakından çalışma isteğini açıkça ortaya koyması,
- İki ülke arasında var olan ticaret hacminin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ifadesi ile “egale” edilmesi ve ticaret hacminde çıtanın yükseltilmesi,
- Irak’ın petrol ihracatında önemli bir durak olan Kerkük-Yumurtalık ham petrol boru hattının daha aktif bir şekilde çalıştırılması konularında mutabakata varılmıştır.
Bu ve benzeri konuların resmi ve kapalı oturumlarda masaya yatırıldığı bilinmekle birlikte, özellikle IŞİD ve PKK ile mücadele konusunda karşılıklı istihbarat paylaşımı ve mücadelede aktif destek gibi konularında gündeme geldiği düşünülmektedir. Cumhurbaşkanı Salih’in ziyaretinde göze çarpan bir eksiklik ise, Irak heyetinde hiç Türkmen yetkilinin bulunmamasıdır. Öyle ki, hükümeti kurma sürecinde Başbakan Adil Abdül Mehdi’ye yöneltilen en büyük eleştirilerden biri olan “Kabinede Türkmen Bakan bulunmayışı” konusu, bu ziyarette kendisini göstermiş ve Irak resmi heyetinde hiçbir Türkmen yetkili yer almamıştır. Irak Türkmen Cephesi lideri Erşad Salihi’nin de yine sosyal medya hesabından kamuoyuna yansıttığı bu husus, iki ülke ilişkilerinde özellikle Irak’ın geleceğinde önemli bir noktada duran Türkmenlerin yine göz ardı edildiğini ortaya koyması adına önemlidir.
Irak Cumhurbaşkanı Berham Salih ve resmi Irak heyetinin ülkemizden ayrılmasını müteakip olarak yapılan görüşmelerde, üzerinde gerekli hazırlıkları yapan çalışma gruplarının hemen işe koyulacağı ve alınan kararların aktif bir şekilde uygulanacağı ortaya çıkmıştır. Komşuluk ilişkilerinin geçmiş yıllarda görece yıprandığı göz önünde bulundurulursa, Irak’ta yaşanan yönetim değişikliği ve yeni Cumhurbaşkanı’nın ilk resmi ziyaretlerinden birisini komşu Türkiye’ye yapmış olması, yeni dönemin daha sıcak bir ortamda geçeceğinin de işaretidir.
Ali İzzet KEÇECİ
[1] Burada kastedilen; Türkiye Cumhuriyeti Bağdat Büyükelçisi Fatih Yıldız’ın sosyal medya üzerinden paylaştığı “Cumhurbaşkanımız Sayın Erdoğan’ın davetini, yeni Cumhurbaşkanı Sayın Salih’e ilettim ve kendileri de yeni yılda ülkemizi ziyaret etmekten büyük mutluluk duyacaklarını dile getirdiler.” mesajıdır. Ayrıca 2018 senesinde her iki ülkede de seçimlerin olması ve Irak’ta uzun süre hükumet kurulamayışı da geçen senenin iki ülke ilişkileri açısından atıl geçmesinde önemli bir gerekçedir.
