Bugün, yani 4 Eylül 2020 tarihinde ve henüz 2 saat once imzalanan bir dizi anlaşmalar, temelde ekonomik olarak adlandırılsalar da, bu anlaşmaların tam olarak ne olduğunu önümüzdeki günlerde daha iyi görebileceğiz.
Sırbistan ve Kosova, 9 Eylül Cuma günü, Belgrad’ın İsrail Büyükelçiliğini Kudüs’e taşımasını ve Priştine’nin İsrail’i tanımasını da içeren ABD aracılığı ile yürütülen görüşmeler kapsamında ekonomik ilişkileri normalleştirdiklerini duyurdular. Trump yönetimi yetkilileriyle iki günlük görüşmelerin ardından, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ve Kosova Başbakanı Avdullah Hoti, yatırım çekmek ve istihdam yaratmak için bazı ekonomik alanlarda işbirliği yapmayı kabul ettiler. Beyaz Saray’ın duyurusuna göre, bugün varılan anlaşma, Başkan Donald Trump’a Kasım ayında yapılacak Başkanlık seçimleri öncesinde diplomatik bir zafer sağladı ve yönetiminin İsrail’in uluslararası konumunu iyileştirme çabasını güçlendirdi.
Sırbistan’ın Büyükelçiliğini Tel Aviv’den Kudüs’e taşıma kararı ise, hem İsrail, hem de ABD için bir kazanım. Trump yönetimi, Kudüs’ü 2017’nin sonlarında İsrail’in başkenti olarak tanımış ve Mayıs 2018’de ABD Büyükelçiliğini buraya taşımıştı. Yönetim, diğer ülkeleri de aynısını yapmaya teşvik etti; ancak İsrail-Filistin çatışması çözülemediği için Filistinliler ve Avrupa’daki birçok kişi tarafından geniş çapta eleştirilmişti. İsrail tarafından henüz tanınmayan ve nüfusunun % 90’ı Müslüman olan Kosova’nın da bugün varılan anlaşmalardan sonra İsrail tarafından tanınması bekleniyor.
Kosova Parlamentosu, NATO’nun Kosova’daki etnik Arnavutlara karşı kanlı bir baskıyı durdurmak için Sırbistan’a karşı 78 günlük bir hava saldırısı kampanyası düzenlemesinden 9 yıl sonra 2008’de Sırbistan’dan bağımsızlığını ilan etti. Batılı ülkelerin çoğu Kosova’nın bağımsızlığını tanıdı, ancak Sırbistan ile müttefikleri Rusya ve Çin şimdiye kadar tanımamakta direndiler. Devam eden çıkmaz ve Sırbistan’ın Kosova’yı tanıma konusundaki isteksizliği, gerilimi tırmandırdı ve 1990’lardaki kanlı savaşlardan sonra Balkan bölgesinin tam istikrara kavuşabilmesini engelledi.
Sırbistan Cumhurbaşkanı Vuciç, Perşembe günü Beyaz Saray’da gerçekleşen görüşme sonrasında gazetecilere verdiği demeçte, “Kosova’nın bağımsızlığını içeren hiçbir belgeyi kabul edemeyiz” dedi. Sırbistan ve Kosova, Priştine ile Belgrad arasında 21 yıl sonra yapılacak ilk uçuşun önünü açacak havayolu, demiryolu ve transit anlaşmalarını 14 Şubat 2020’de Berlin’de imzalanmıştı. Bugün varılan yeni anlaşma ise, birçok ekonomik işbirliği alanını kapsıyor.
AB, 10 yıldan fazla bir süredir savaş zamanı iki eski düşmanı arasındaki müzakerelere arabuluculuk yaptı. Buna paralel olarak gelişen ABD çabaları ise, ekonomik kalkınmaya odaklanmış olmasına rağmen, bazı AB yetkilileri tarafından tam olarak benimsenmemişti. Beyaz Saray zirvesi başlangıçta Haziran ayında planlanmıştı; ancak Kosova heyetine başkanlık edecek olan Kosova Cumhurbaşkanı Haşim Taçi’nin uluslararası bir mahkeme tarafından savaş suçlarıyla suçlanmasının ardından iptal edilmişti.
Esma BUNJAKU
