Suriye Devleti ve onun sahadaki başmüttefiki Rusya’nın ortak icra edeceği İdlib Operasyonu için sayılı günler kaldı. Operasyon yaklaştıkça, sahada ve uluslararası arenada gündem ısınıyor. Şunu açık bir şekilde söyleyebiliriz ki, 2011’de başlatılan Suriye iç savaşı, ABD ve ortaklarının yenilgisiyle sonuçlanmak üzere. Ilımlı olarak pazarlanan Suriye’deki cihatçıların iç yüzü ana akım uluslararası medya ve Türkiye’deki Suriye karşıtı medya tarafından gizlenmeye çalışılsa da, güneş balçıkla sıvanmıyor. İdlib’te halihazırdaki durum içler acısı… 2015 yılının Mart ayında El Kaide’nin Suriye kolu Nusra ve diğer bir cihatçı örgüt olan Ahrar’uş Şam’ın ana gövdesini oluşturduğu çatı örgütü olan Fetih Ordusu İdlib’i ele geçirmişti.[1] İdlib’in ele geçirilmesinden sonra şehirde Şeriat ilan edildi.[2] 2015’ten bu yanan şehir Şeriat kurallarına göre yönetilmekte.
2017 yılına gelindiğinde, İdlib’teki cihatçı örgütler arasında şiddetli çatışmalar yaşanmaya başlamıştı. Çatışmaların ana sebebi, şehir yönetiminin kimde olacağına ilişkindi. Bununla birlikte, İdlib’teki bazı cihatçı örgütlerin Astana Görüşmelerine katılması nedeniyle bunlar Nusra tarafından hain ilan edildi.[3] El Nusra ya da yeni adıyla Şam’ın Fethi Cephesi’nin önderliğinde kurulan Heyet Tahrir Şam ile Ahrar’uş Şam arasında yaşanan çatışmalar sonrası İdlib’in merkezi ve büyük bir kısmını Heyet Tahrir Şam kontrol ederken, İdlib’in Halep sınırında kalan kısımlarını ise Ahrar’uş Şam kontrol ediyor.[4]
Buradaki cihatçı grupların bir çatı altında toplanarak daha ılımlı hale getirilmesine yönelik çok sayıda girişim olduğu biliniyor. Bu girişimlerin odağında Türkiye yer alıyor. Şu anda Nureddin Zengi Tugayı ve Ahrar’uş Şam tarafından kurulan Suriye Kurtuluş Cephesi İdlib’teki bu çatı örgütlerinden bir tanesi. Bu örgüte karşılık olarak 28 Mayıs 2018’de Feylak el Şam, Ceyş el Nasr, Ceyş İdlib Hür, Birinci Sahil Tümeni, İkinci Sahil Tümeni, Fevc el Evvel, Ceyş el Sani, Ceyş el Nukba, Şüheda el İslam Deraya, Fırka el Hurriye ve 23. Fırka gibi birçok örgütün katılımıyla Ulusal Kurtuluş Cephesi kuruldu.[5] Suriye Ordusu tüm hazırlıklarını tamamlamak üzere ve buraya operasyon için artık çok az bir zamanın kaldığı anlaşılıyor.
Bu arada, Türkiye, 2017 Astana görüşmelerinde kabul edilen çatışmasızlık bölgeleri kapsamında İdlib’te birçok gözlem noktası kurdu. Bunlardan 12. gözlem noktası Mayıs ayında kuruldu.[6] Türkiye’nin İdlib hakkındaki resmi görüşü, buraya genel bir operasyon yapılmasındansa, sivillerin zarar görmemesi adında ılımlılar ile radikal örgütlerin birbirinden ayrılarak radikal örgütlere yönelik operasyonlar düzenlenmesi şeklinde.[7] Bu arada ABD donanmasına ait gemiler de Akdeniz’de konuşlanmış durumda.[8] Hatırlayalım; 2017 Nisan ayında, ABD, Han Şeyhun’da kimyasal saldırı olduğu iddiası ve bu iddiaya dayanarak Suriye’nin El Şayrak üssüne Tomahawk füzeleri ile saldırıda bulunmuştu.[9] Fakat kimyasal saldırı yalanının Suriye’de ABD destekli Beyaz Baretliler tarafından kurgulandığı iddiaları unutulmamalı. Benim görüşüme göre, bu STK görünümlü yapı, kurguladığı görüntüler ile Suriye’de insanlık suçları işlendiği yönünde propaganda malzemesi oluşturan bir aparattan başka birşey değil. Nitekim en son Doğu Guta’nın Duma ilçesinde kimyasal saldırı yapıldığı yönünde yine Beyaz Baretliler tarafından yayılan iddiaların gerçek olmadığı ortaya çıktı. Bölgeye bir ziyaret gerçekleştiren deneyimli Orta Doğu muhabiri Robert Fisk’in anlattıklarına göre, bu iddialar da yine Beyaz Baretlilerin ürünü. Rusya ve Suriye de aynı görüşü dile getirdiler.[10] Fakat ABD ve ortakları, bu iddialara dayanarak 2018 Nisan ayında Suriye’nin bazı noktalarını yine Tomahawk füzeleriyle vurdu.[11] 2017 ve 2018’de Suriye’ye düzenlenen bu saldırıların bilgileri önceden Rusya ile paylaşılmış, dolayısıyla Suriye büyük zarar görmemişti.
Şu sıralar İdlib Operasyonu’nun yaklaştığı bu günlerde aynı iddialar aynı odaklar tarafından yeniden dile getirilmeye başladı. Suriye Devleti ne zaman cihatçıların üzerine yürüse, Batı’dan kimyasal saldırı uyarılarının gelmesi tesadüf olmasa gerek. En son Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Suriye’de yeninden kimyasal silah kullanılırsa hava operasyonu düzenleyebileceklerini açıkladı.[12] Bu açıklamalar daha önce yapılanlara oldukça benziyor. Rusya’dan da konu ile ilgili çok ciddi açıklamalar yapıldı. Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mariya Zaharova’nın yaptığı açıklamaya göre, ABD ve ortaklarının İdlib’te bir kimyasal saldırı tezgahlayacakları ve bu saldırının Suriye Devleti tarafından yapılmış gibi dünya kamuoyuna sunulacağı belirtildi. Bunun hemen akabinde, ABD’nin Akdeniz’deki destroyerlerinden Suriye’ye saldırıda bulunacağı ifade edildi.[13] Yine Rusya Savunma Bakanlığı Sözcüsü İgor Konaşenkov, İngiltere’de faaliyet gösteren Olive Grup adlı bir askeri şirketin İdlib’teki cihatçıları kimyasal saldırı konusunda eğiterek burada bir provokasyon yapmaya hazırlandıklarını duyurdu.[14]
Suriye ve Rusya’nın İdlib Operasyonu için kararlı olduğu ortada. Fakat operasyonun başladığı andan itibaren her şeyin mümkün olduğu bir sürece girilmesi muhtemel. Böyle bir kimyasal provokasyon olursa, Batı tarafından buna verilecek yanıt öncekiler gibi Rusya ile paylaşılarak mı olur, yoksa daha hasar verici bir saldırı mı yapılır bunu zaman gösterecek. Kanaatim, böyle bir girişimin tehlikeli bir tırmanmaya yol açabileceği yönünde. Burada 29 Ocak 2018 tarihli ‘‘Zeytin Dalı Operasyonu’’ başlıklı yazımın son kısmında İdlib’e dikkat çekmiş ve şöyle demiştim: ‘‘Son olarak, tekrar İdlib’e dikkat çekmek istiyorum. IŞİD’in Rakka’dan temizlenmesinden sonra en fanatik cihatçı gruplar burada toplandı. İdlib’te yapılan operasyonlar çok ciddi şekilde takip edilmelidir. Buradaki grupların hareketleri ve buradan ülkemize yönelebilecek ciddi bir göç dalgası olma ihtimali bulunmaktadır. İdlib’te şu an itibariyle 30.000 kadar cihatçı militan olduğu tahmin ediliyor. Rus istihbaratının değerlendirmelerine göre ise, Suriye’de yaklaşık 9.000 Rusya vatandaşı cihatçı savaşıyor. Bunlara ek olarak, 1.000 civarında eski Bağımsız Devletler Topluluğu’na mensup savaşçının da burada bulunduğu belirtiliyor. Rusya, bu cihatçıların tekrar ülkelerine dönmesini istemiyor. Bunlar için iki seçenek ortaya çıkıyor. Buradaki cihatçı gruplar ya burada yok edilecek, ya da bunlar bir göç dalgasıyla Türkiye’ye sığınacaklar. Bunun olmaması için tek tutarlı yol, Suriye Devleti ile diyalog kanallarını açmak ve vakit kaybetmeden iyi ikili ilişkiler tesis etmektir. Burada çok dikkatli olmak ve Afrin’e ve Fırat’ın doğusundaki bölgeye bakarken İdlib’i göz ardı etmemek gerekiyor.’’[15]
En son BM’den yapılan açıklamayla, olası bir operasyonda İdlip’ten 800.000 kişinin göç etme ihtimalinin bulunduğu belirtilmiş durumda.[16] Bu göç dalgasının Türkiye’ye olacağına şüphe yoktur. Bu göç dalgasının içine cihatçıların sızacağından da yine şüphe yoktur. Bu göç hareketine karşı önerimiz sabittir: Cihatçıları korumaktan vazgeçin ve Şam ile el sıkışın. Fakat bunu yapmaya niyetli bir hükümetin olmadığını hepimiz biliyoruz. Yine aynı yazıda Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) ile işbirliğinden vazgeçilmesi ve terör örgütü PKK’nın Suriye kolu YPG’den temizlenen bölgelerin Suriye Devleti’ne teslim edilmesi gibi uyarılarımız da güncelliğini korumaktadır.
Onur BİGAÇ
[1] “Fetih Ordusu’ndan büyük kopuş”, Sputnik Türkiye, 25.10.2015, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201510251018575548-fetih-suriye-ordu-isid-aksa/.
[2] “El Nusra İdlib’te Şeriat İlan Etti”, Habertürk, 02.04.2015, https://www.haberturk.com/dunya/haber/1061168-el-nusra-idlibde-seriat-ilan-etti#.
[3] Fehim Taştekin (2018), “İdlib’deki silahlı gruplar kimler? Aralarından ‘ılımlıları’ ayırmak mümkün mü?”, BBC Türkçe, 15.08.2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-45191811.
[4] “Idlib province: Last Syrian rebel stronghold”, Gulf News, 24.03.2018, https://gulfnews.com/news/mena/syria/idlib-province-last-syrian-rebel-stronghold-1.2193683,
[5] Fehim Taştekin (2018), “İdlib’deki silahlı gruplar kimler? Aralarından ‘ılımlıları’ ayırmak mümkün mü?”, BBC Türkçe, 15.08.2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-45191811.
[6] “TSK’dan İdlib’e 12. gözlem noktası”, TRT Haber, 16.05.2018, https://www.trthaber.com/haber/gundem/tskdan-idlibe-12-gozlem-noktasi-365703.html.
[7] “Çavuşoğlu: ABD, İdlib’deki istihbaratını Türkiye ile paylaşmalı”, Sputnik Türkiye, 31.08.2018, https://tr.sputniknews.com/ortadogu/201808311034988876-cavusoglu-abd-idlib-istihbarat-turkiye/.
[8] “ABD savaş gemisi, Çanakkale Boğazı’ndan geçti”, Sputnik Türkiye, 31.08.2018, https://tr.sputniknews.com/savunma/201808311034979870-abd-savas-gemisi-canakkale-bogazi-gecti/.
[9] “ABD, Suriye’de bir hava üssünü Tomahawk füzeleriyle vurdu”, BBC Türkçe, 07.04.2017, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-39523896.
[10] “Suriye’ye saldırıya neden olan görüntülerin altından ne çıktı”, Odatv, 17.04.2018, https://odatv.com/suriyeye-saldiriya-neden-olan-goruntulerin-altindan-ne-cikti-17041857.html.
[11] “ABD, İngiltere ve Fransa Suriye’deki hedefleri vurdu”, BBC Türkçe, 14.07.2018, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-43763637.
[12] “Macron: Kimyasal silah kullanılırsa Suriye’ye yeni saldırılara hazırız”, Birgün, 27.08.2018, https://www.birgun.net/haber-detay/macron-kimyasal-silah-kullanilirsa-suriye-ye-yeni-saldirilara-haziriz-228253.html.
[13] “İdlib’te ABD kimyasal kışkırtma, Türkiye, İran ve Rusya çözüm peşinde”, Aydınlık, 31.08.2018, https://www.aydinlik.com.tr/idlib-te-abd-kimyasal-kiskirtma-turkiye-iran-ve-rusya-cozum-pesinde-turkiye-agustos-2018.
[14] “Rusya: Suriye’nin Kafr Zayta köyünde kimyasal saldırı provokasyonu planlanıyor”, Sputnik Türkiye, 26.08.2018, https://tr.sputniknews.com/haberler/201808261034898993-rusya-suriye-kafr-zayta-koy-kimyasal-plani/.
[15] Onur Bigaç (2018), “Zeytin Dalı Operasyonu”, Uluslararası Politika Akademisi, 29.01.2018, http://politikaakademisi.org/2018/01/29/zeytin-dali-operasyonu/.
[16] “BM’den operasyon uyarısı: 800 bin kişi göç edebilir”, Sözcü, 29.08.2018, https://www.sozcu.com.tr/2018/dunya/bmden-operasyon-uyarisi-800-bin-kisi-goc-edebilir-2598401/.
