Türkiye, güç projeksiyonları bağlamında analiz edildiğinde, ülkenin sahip olduğu muazzam askeri güç özellikle dikkat çekmektedir. Türk tarihi ve kültürel yapılanmasında ise askerliğin çok farklı bir anlam ve değer ifade ettiği görülmektedir. Her şart altında bağımsız olmayı kendine amaç edinmiş bir milletin bu konudaki başarısı, askeri gücüne verdiği önemden kaynaklanmaktadır. Türk milleti için askerlik kavramı tartışılmaz bir kutsallığın ifadesidir. Tarihin her döneminde doğumundan ölümüne kadar her Türk için askerlik yaşamının doğal bir parçası olmuştur. Türk milletinin bağrından teşkil edilmiş, mazisi şan ve şerefle dolu Türk ordusunun gücü her zaman üstünlüğün bir göstergesi olmuştur. Günümüzde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gücü ve askeri harekâtları da dünya çapında dikkat çekmektedir.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin geleneksel yapısı saldırı değil, meşru savunma üzerine inşa edilmiştir. Bu noktadan hareketle, Türkiye’nin icra ettiği askeri harekatlardaki temel motivasyonu güçlü askeri yapılanmasına rağmen savunma ve güvenliğin sağlanmasını amaçlamıştır. Yakın zamana kadar Jandarma teşkilatının da dahil olduğu Türk Silahlı Kuvvetleri, günümüzde Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarından oluşmaktadır. Jandarma Genel Komutanlığı ise İçişleri Bakanlığı’na dahil edilmiş olup, ihtiyaca göre personeli ve konuşlu birlikleri Kara Kuvvetleri Komutanlığı’nın harekât kontrolüne verilebilmektedir. Diğer bir ifadeyle, ülke savunması ve iç güvenliğin tesisi birbirinden ayrılmamaktadır.
Türkiye’nin askeri güvenliği bakımından terörizmle (terörle) mücadele özellikle önemli bir yer tutmaktadır. Gerek yurt içinde, gerekse de yurt dışında terörle mücadele Türk Silahlı Kuvvetleri’nin öncelikli görevidir. Bunun yanında, Türk ordusu, hem Türkiye’nin, hem de uluslararası camianın yararı doğrultusunda bazı ülkelerde konuşlanmıştır. Ordunun bu konuşlanması, tamamen barışın korunması ve istikrarın sağlanmasına yöneliktir. Günümüzde gelişen askeri teknoloji sayesinde Türk Silahlı Kuvvetleri savunma sanayi şirketleriyle de daha yakın ilişkiler kurmuştur. Türkiye’nin gelişen askeri teknolojisi yapılacak askeri operasyonlar bağlamında Türk ordusuna daha modern imkân ve olanaklar sağlamıştır. Özellikle insansız hava araçları (İHA) zaiyat vermeden ve en az riskle operasyon icrasına destek olmaktadır. Bunun yanında, Milli İstihbarat Teşkilatı’na yurt dışında operasyon yapabilme izninin verilmesiyle birlikte, iki kurum arasında özellikle terörizmin önlenmesine yönelik olarak iş birliği yapma ve ortak hareket etme düşüncesi ortaya çıkmıştır. Genel bir çerçeveden bakıldığında ise, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin hem yurt içinde, hem de yurt dışında daha etkili olduğu görülmektedir. Türkiye Cumhuriyeti, askeri güç politikasını uluslararası hukuka göre Birleşmiş Milletler (BM) ve NATO yapılanmasına uygun bir şekilde meşru olarak uygulamaktadır. Üç kıtada ve ondan fazla ülkede[1] askeri varlığı olan Türkiye, her durumda barışın temsilcisi olmuştur.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yurt dışındaki askeri yapılanması terörizmle mücadele ve barışın korunması yönleriyle tanımlanmaktadır. Bu bağlamda, Türk ordusu, Irak’ın kuzeyinde Özel Kuvvetler Komutanlığı unsurlarıyla terörle mücadele etmektedir. Tarihsel süreçte Irak’ın kuzeyine yönelik icra edilen en önemli operasyonlar[2]; Sıcak Takip Operasyonu (1984), Süpürge Harekâtı (1991), Sınır Ötesi Harekatı (1992), Çelik Harekatı (1995), Atmaca Harekatı (1996), Tokat Operasyonu (1996), Çekiç Harekatı (1997), Şafak Harekatı (1997), Güneş Harekatı (2008), Sınır Ötesi Operasyonu (2011), Şehit Yalçın Harekatı (2015), Kararlılık Harekatı (2018), Pençe 1-2-3 Operasyonları (2019), Pençe-Kartal Operasyonu (2020), Pençe-Kaplan Operasyonu (2020), Pençe-Kartal 2 Operasyonu (2021), Pençe-Şimşek Operasyonu (2021) ve Pençe-Yıldırım Operasyonu’dur (2021). Türkiye’nin sınır ötesinde terörle mücadele verdiği bir diğer önemli alan ise Suriye’nin kuzeyidir. Buradaki terörist yapılara yönelik olarak[3]; Fırat Kalkanı Harekâtı (2016-2017), Zeytin Dalı Harekâtı (2018), Barış Pınarı Harekâtı (2019) ve Bahar Kalkanı Harekâtı (2020) icra edilmiştir. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerek Irak, gerekse de Suriye’de icra ettiği operasyonların esası ise kendisine yönelen terör tehdidine karşı meşru müdafaaya dayanmaktadır. Geleneksel ordu sistemlerinin terör yapılarına yönelik askeri harekâtları çok büyük riskler içermesine rağmen, Türk ordusunun ülkenin güneyindeki terör odaklarıyla mücadelesi çok başarılıdır.
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yurt dışındaki en büyük askeri yapılanması KKTC-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndedir. Barışın tesis edilmesi için icra edilen 1974 yılındaki Kıbrıs Barış Harekatı ile adaya gelen Türk ordusu, günümüzde de görevini sürdürmektedir. Kuzey Kıbrıs’ta konuşlu asker sayısı 35.000-40.000 kişi dolaylarındadır. Londra ve Zürih Antlaşmaları gereği adanın garantör devletlerinden biri olan Türkiye’nin buradaki varlığı barışı teminat altına almaktadır. Türkiye’nin komşuları arasında en güçlü bağları ise Azerbaycan’ladır. İki ülke arasında askeri eğitim ve iş birliği antlaşması vardır. Azerbaycan’ın Ermenistan ile Karabağ bölgesine yönelik sorununda Türkiye’nin desteği belirleyici olmuştur. Azerbaycan askerlerine eğitim verilmesinin yanı sıra, Azerbaycan ordusunun envanterine dahil edilen insansız hava araçları ülkenin askeri güç potansiyelini artırmıştır. Türk askerinin Azerbaycan’daki varlığı ve desteği devam etmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri, barış ve istikrarlı bir düzenin sürmesi için Uluslararası Barış Gücü olarak Bosna Hersek’te de konuşlanmıştır. İki ülke arasındaki tarihsel bağların kopmamış olması daha etkin bir iş birliğini sağlamaktadır. Bosna Hersek ordusuna eğitim verilmesinin yanında, ülkedeki yerel ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği çerçevesinde sivillere yönelik destekleyici faaliyetler de icra edilmektedir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kararıyla 1999 yılından beri Kosova’da bulunan Uluslararası Barış Gücü’ne Türkiye de katılmıştır. Türk ordusu, Kosova’da güvenliğin sağlanması ve Kosova Güvenlik Kuvvetleri’nin eğitilmesine destek vermektedir. Libya iç savaşının ardından ülke iki ayrı ve çatışmacı yönetimin çekiştiği bir bölünme yaşamıştır. Libya’nın batısı Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti’nin kontrolündeyken, ülkenin doğusunda yer alan Tobruk’ta ise Temsilciler Meclisi’nin hâkimiyeti söz konusudur. Türk Silahlı Kuvvetleri, iki yönetim arasında zaman zaman yaşanan çatışmalara yönelik önleyici bir güç olarak ülkenin batısında konuşlanmıştır. 11 Eylül 2001 saldırılarının ardından sorumlu tutulan devletlerden biri olan Afganistan’a ABD tarafından askeri müdahalede bulunulmuştur. Ardından Afganistan’da askeri kontrol NATO’ya devredilmiştir. 2021 yılında ülkedeki askeri güçlerin tahliyesine kadar Türk askeri de Afganistan’da görev yapmıştır. Ayrıca, Lübnan’da konuşlu olan Birleşmiş Milletler Görev Gücü’nün bir unsuru olarak Türk Silahlı Kuvvetleri de bu ülkede görev yapmaktadır. Türkiye ile ekonomik ve politik ilişkilerinde gelişme görülen Katar’da da Türk askeri birliği mevcuttur. İki ülke arasındaki iş birliği sonrasında Katar’ın komşularıyla güven ve istikrar içinde ilişkilerini sürdürebilmesi için sembolik önemde olan bir askeri güç konuşlandırılmıştır. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin faaliyet gösterdiği bir diğer ülke ise Somali’dir. Başkent Mogadişu’da açılan eğitim merkezinde ülkenin subay ve astsubayları eğitilmektedir. Bunun yanında, Türk Deniz Kuvvetleri Aden Körfezi’nde deniz korsanlarına karşı verilen uluslararası mücadelenin bir unsuru olarak görev yapmaktadır. Türkiye, askeri güç olarak Mali’de bulunan Birleşmiş Milletler Entegre İstikrar Misyonu’nda (MINUSMA) da yer almıştır. Bu Görev Gücü daha sonradan lağvedilmiştir.[4] Arnavutluk’ta konuşlu Türkiye’nin küçük bir deniz üssü de vardır. Deniz Kuvvetleri Komutanlığına bağlı üs, Arnavutluk Ekip Başkanlığı[5] olarak faaliyet göstermektedir. Günümüzde Türk Silahlı Kuvvetleri’nin yurt dışında yaklaşık 50 bin[6] personelinin olduğu değerlendirilmektedir.
Türkiye Cumhuriyeti’nin varlık teminatı olan Türk Silahlı Kuvvetleri’nin gerek yurt içinde, gerekse de yurt dışında operasyonel kabiliyeti çok yüksektir. Terörle mücadele başta olmak üzere barış ve istikrarın sağlanması operasyonlarına katılan Türk ordusu, icra ettiği operasyonlarda daima çok başarılı olmuştur. Türk milletinin en büyük moral gücü olan Türk Silahlı Kuvvetleri daima görevinin başındadır.
Mehmet EMİR
DİPNOTLAR
[1] Euronews (2020), “Türkiye’nin Hangi Ülkelerde Askeri Üssü Var?”, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://tr.euronews.com/2020/01/17/turkiye-nin-yabanci-topraklarda-askeri-varligi-ne-hangi-ulkelerde-us-bulunduruyor; Bülent Erandaç (2020), “Yakın Coğrafya Türkiye Üslerinin Anlam Ve Önemi”, Stratejik Düşünce Enstitüsü, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.sde.org.tr/bulent-erandac/genel/yakin-cografya-turkiye-uslerinin-anlam-ve-onemi-kose-yazisi-17576; Köksal Akpınar (2022), “Mehmetçik 3 Kıtada, 11 Ülkede Görev Yapıyor”, TRT Haber, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.trthaber.com/haber/gundem/mehmetcik-3-kitada-11-ulkede-gorev-yapiyor-710997.html.
[2] Ahmet Şahin (2019), “Irak’ın Kuzeyine Gerçekleştirilen Büyük Harekatlar”, TRT Haber, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.trthaber.com/haber/gundem/irakin-kuzeyine-gerceklestirilen-buyuk-harekatlar-417275.html; Milli Savunma Bakanlığı (2023), “Pençe Serisi Operasyonlar”, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.msb.gov.tr/PenceSerisiOperasyonu.
[3] Sarp Özer (2022), “Suriye’nin Kuzeyindeki Operasyonlarla 6 Yılda Yaklaşık 17 bin Terörist Etkisiz Hale Getirildi”, Anadolu Ajansı, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.aa.com.tr/tr/gundem/suriyenin-kuzeyindeki-operasyonlarla-6-yilda-yaklasik-17-bin-terorist-etkisiz-hale-getirildi/2749677; Milli Savunma Bakanlığı, “Pençe Serisi Operasyonlar”.
[4] Birleşmiş Milletler (2023), “MINUSMA”, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://minusma.unmissions.org/en.
[5] Milli Savunma Bakanlığı (2019), “TCG GÜR Denizaltımızın Arnavutluk Dıraç (Durres) Limanı Ziyareti”, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.msb.gov.tr/SlaytHaber/1632019-76085.
[6] Ali Kemal Erdem (2021), “Her Yedi Askerden Biri Sınırların Ötesinde: TSK’nın Yurtdışındaki Gücü 50 bini Aştı”, Independent Türkçe, Erişim Tarihi: 12.08.2023, Erişim Adresi: https://www.indyturk.com/node/316736/her-yedi-askerden-biri-s%C4%B1n%C4%B1rlar%C4%B1n-%C3%B6tesinde-tskn%C4%B1n-yurtd%C4%B1%C5%9F%C4%B1ndaki-g%C3%BCc%C3%BC-50-bini-a%C5%9Ft%C4%B1.
