Giriş
İşletme Yönetimi ve Stratejik Düşünce, sadece siyasal/diplomatik ve askeri alanda değil, özel sektörde şirketlerin yönetimi ve işletilmesi konusunda da zaman içerisinde önem kazanmış kavramlardır. Bu konuda genişçe bir akademik literatür olup, konunun uzmanı olan akademisyenler tarafından, yıllar içerisinde, bu bağlamda özellikle bölgesel ve küresel çapta hizmet sunan büyük uluslararası şirketlerin karar verme stratejilerini etkileyen bazı parametre, yöntem ve teorik yaklaşımlar geliştirilmiştir. Bu yazıda üzerinde durmak istediğim konu ise, CAGE Analizi veya CAGE Uzaklık Çerçevesi ve bu yöntemle uluslararası şirketlerin farklı mesafe sorunlarını aşmak konusunda uyguladığı stratejilerdir. Bu bağlamda, yazıda İstanbul Aydın Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Hızır Konuk’un 2020 Nobel Akademik Yayıncılık basımı Uluslararası Alanda Yönetim ve Strateji eseri ve çeşitli internet kaynaklarından yararlanılacaktır.
Cage Analizi
Barcelona-İspanya’daki IESE Business School’da tanınmış bir Küresel Strateji Profesörü olan Pankaj “Megawatt” Ghemawat tarafından 2000’lerin başında geliştirilen CAGE Analizi veya CAGE Uzaklık Çerçevesi, kültürel (cultural-C), idari (administrative-A), coğrafi (geographic-G) ve ekonomik (economic-E) faktörleri değerlendirerek, uluslararası şirketlerin yatırım ve diğer stratejik kararlarına yön veren ve bunların anlaşılmasını sağlayan güçlü bir teorik ve kavramsal zemin ortaya koymaktadır. Kültürel, İdari, Coğrafi ve Ekonomik faktörleri göz önünde bulunduran CAGE Analizi, sadece fiziksel/coğrafi mesafeyi değil, aynı zamanda çeşitli kültürler, ekonomiler ve çalışma yöntemleri arasındaki figüratif mesafeleri de kapsar ve bu bağlamda iş yapmayı etkileyen tüm faktörleri dikkate alarak, bir uluslararası işletmenin izlemesi gereken en makul ve optimum seçeneği belirlemeye çalışır.
Cage Analizi grafiği
CAGE Analizi, uluslararası kuruluşlara farklı pazarlarda iş yapmanın inceliklerini göstermesi sayesinde, kapsamlı küresel ölçeklendirme ve teorik yaklaşımlardan çok daha faydalı ve başarılı olabilmiştir. Bu anlamda, bir şirket, bir yerel pazara mükemmel uyum gösteren bir ürün ve hizmetini o yerel pazar (hedef ülke) özelinde öne çıkarabileceği gibi, diğer pazarlarda çok başarılı olan bir ürün veya hizmetinin o ülkedeki başarı şansını da önceden tahmin edebilir. Bu bağlamda, CAGE Analizi, şüphesiz bir kesinlik vaat etmese de, genelde olumlu sonuçlar veren bir yöntem olarak son yıllarda hep tercih edilmektedir.
Farklı Mesafe Türleri
Uluslararası işletmeler için “mesafe” kavramı, işletmeler, ülkeler ve bölgeler arasındaki kültürel ve kurumsal yapılardaki farklılıkları, coğrafi uzaklıkları ve coğrafi koşul farklılıklarını, birey, grup, örgüt ve ülke düzeyinde algılanan farklılıkları ve bilinmezlikleri ifade etmek için kullanılmaktadır. Bu bölümde, farklı mesafe türleri açıklanacak ve örneklendirilecektir.
Coğrafi mesafe, mesafe denince ilk akla gelen konudur. Bu tabir ile, merkez ülke ile yatırım yapılacak ülke arasındaki fiziksel mesafenin/uzaklığın yanı sıra, yatırım yapılacak ülkenin fiziksel boyutu, ülke içi mesafelerin sınırlara olan ortalama uzaklıkları, su yollarına ve okyanuslara erişim, topografya özellikleri, ulaşım ve iletişim altyapıları gibi unsurlar vurgulanmaktadır. Günümüzde ilerleyen iletişim ve ulaşım imkânları/teknolojileri sayesinde mesafenin önemi görece azalsa da, mesafe, halen işletmeler ve özellikle uluslararası işletmeler açısından en önemli kriterlerden birisidir. Nitekim coğrafi mesafenin kısa olması giriş engellerini azalttığı gibi, bilginin ve diğer kaynakların etkin kullanımı için gerekli olan kişisel teması da arttırır. Özellikle yüksek nakliye gideri olan ağır veya kırılabilir ürünler, coğrafi mesafelerin uzaması durumunda maliyetleri arttırır. Mesafenin uzaması, iletişim ve denetme sorunlarına da yol açabilir. Hatta coğrafi mesafe nedeniyle psişik mesafenin arttığına dair bazı akademik çalışmalar da bulunmaktadır.
Kültürel mesafe, bireyler ve insan grupları arasındaki kültürel ve bireysel değerlerin uyumuna göre değişir. Ulus-devlet yapıları içerisinde geçtiğimiz yüzyıl içerisinde daha homojen topluluklar oluşsa da, bireyler ve gruplar arasındaki kültürel farklar günümüzde de devam etmektedir. Bu nedenle, uluslararası şirketler ve dış yatırımcılar, yatırım yapacakları ülke ve sektördeki hâkim yapıyı iyi araştırmak ve bilmek zorundadır. Günümüzde, özellikle Batı-Doğu eksenli yaşanan demokrasi-otoriter rejimler kutuplaşmasında, farklı ülke ve pazarlardaki iş yapış kültürünün birbirine yakın olması, işletmeler ve iş insanları için avantaj haline gelmeye başlamıştır. Kültürel mesafenin farklı veya bilinmediği durumlarda ise, belirsizlik nedeniyle işlem maliyetleri yükselebilir. Dini inanç, etnisite, sosyal normlar ve dil farklılıkları, kültürel mesafeyi görece etkileyen unsurlardan yalnızca bazılarıdır.
Kurumsal mesafe, iki ülke arasındaki düzenleyici (regulative), bilişsel (cognitive) ve normatif (normative) farklar ya da benzerliklere dayalı olarak belirlenir. Düzenleyici unsur, kuşkusuz yatırım yapılan ülkedeki mevcut yasa ve kurallardan oluşur. Bilişsel boyut, yaygın paylaşılan bilgi ve genel idraki kapsar. Normatif bileşen ise, toplumdaki meşru ve beklenen eylemleri tanımlayan inanç, değer ve normları yansıtır. Bu bağlamda, yatırımcı şirketler, yatırım yaptıkları ülkelerdeki mevzuatı, toplumsal eğilimleri ve beklentileri iyi bilirlerse, hizmet türleri ve pazarlama-reklam seçimine kadar birçok konuda daha doğru karar alabilirler.
Son olarak, psişik mesafe ise, istatistiki olarak ifade edilmesi mümkün olmayan, ama genel olarak bir pazardan diğerine bilgi akışını engelleyen faktörlerin tamamı olarak tanımlanabilecek son mesafe sorunudur. Bu bağlamda, psişik mesafe, işletmedeki karar verici ya da karar vericiler düzeyinde öznel olarak oluşur. Kültürel ve kurumsal mesafe ise topluluk düzeyinde oluşur.
Ülkeler örneğinde bir CAGE Analizi çerçevesi oluşturmak gerekirse, karşımıza şöyle bir tablo çıkabilir:
Sonuç
Sonuç olarak, sosyal bilimlerin bir bütün olarak geliştiği günümüzde, farklı sosyal bilimler branşlarından alınacak temel bilgileri Siyaset Bilimi, Uluslararası İlişkiler ve İktisat gibi alanlarda da kullanmak mümkündür. Bu bağlamda, CAGE Analizi yöntemi, zaman içerisinde geliştirilir ve farklı disiplinlere de uygulanabilirse, uluslararası şirketlere doğru yatırım yapma perspektifi sunduğu gibi, siyasal/diplomatik açıdan da ülkelere en doğru politika setini belirleme imkânını verebilir.
Doç. Dr. Ozan ÖRMECİ
KAYNAKÇA
- Hızır Konuk (2020), Uluslararası Alanda Yönetim ve Strateji, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Pankaj Ghemawat (2001), “Distance Still Matters”, Harvard Business Review, Cilt 79, Sayı: 8, Eylül 2001, ss. 1-11.
