Giriş
Sera gazı hedefleri ve finansman rakamlarının tartışıldığı bir iklim zirvesi olmakla birlikte çocuklar ve gençler için iklim eylem planları, cinsiyet, teknoloji ve adil geçiş gibi konuların yer aldığı küresel çapta bir organizasyon olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Taraflar Konferansı (COP)’nın, bu yıl 10-21 Kasım 2025 tarihlerinde Brezilya’nın Belém kentinde gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.[1] Böylesine kapsamlı ve önemli bir organizasyona iki ay gibi bir süre kalmışken “konaklama ve lojistik sorunu” ise halen gündemde yer almaktadır.
Brezilya’nın kıyı kenti Belém’de düzenlenecek COP30’a katılması beklenen yaklaşık 45.000 kişiyi ağırlamak amacıyla mevcut 18.000 yatak kapasitesi arttırılmaya çalışırken, gelişmekte olan ülkeler konaklama yetersizliği nedeniyle hızla artan fiyatların katılımlarını zorlaştırabileceği konusunda endişelerini dile getirmektedir. Brezilya hükümetinin açıklamasına göre, her yıl ortalama 200 ülkenin temsil edildiği konferansa iki aydan az bir süre kalmasına rağmen yalnızca 79 ülke resmi platformlar veya alternatif yollar aracılığıyla rezervasyon yaptırmışken 70 ülke ise hâlen müzakere sürecine devam etmektedir.[2]
Ev sahibi Brezilya’nın seçimi ve organizasyon yaklaşımı ise COP30’un diplomatik atmosferini belirleyecek bir başka kırılma noktası… Brezilya COP30 başkanlığı tarafından yapılan açıklamaya göre, gelişmekte olan ülkelerin konferansa katılımını desteklemek amacıyla sağlanan ödenek miktarı 144 dolardan 197 dolara yükseltilmiştir. Gelişmekte olan ülkeler için sağlanan bu destek, ülkelerin eşit temsil gücüne sahip olması açısından oldukça önemli bir adımdır.
COP30 Başkanı Correa do Lago, Belem’deki otel sayısının sınırlı olması nedeniyle, hükümetin çağrılarına rağmen bazı otellerin normal fiyatlarının 10 ile 15 katına varan ücretler talep ettiğini belirterek bu otellerin yarattıkları krizin farkında olmayabileceklerini ifade etmiştir.[3] Diğer taraftan hükümetin ortaya koyduğu düzenlemeler uyarınca sadece “40’tan fazla mülke sahip acentelerin”, COP30 konaklama platformunda yer almasına olanak tanınması, yerel halkın sahip olduğu daha küçük ölçekli ve uygun fiyatlı konaklama işletmelerinin bürokratik engeller nedeniyle söz konusu platforma dâhil olmasını engellemektedir.[4]
COP30 İcra Direktörü Ana Toni’ye göre, önceki yıllarda gerçekleştirilen iklim değişikliği konferanslarında, Paris Anlaşması’nın “kural kitabı” tamamlanmış ve gerçekleştirilen küresel değerlendirme ile alınan kritik kararlar temelinde COP30 ile birlikte 1,5°C hedefine ulaşmaya yönelik mevcut eylemlerin hızlandırılmasına odaklanan yeni bir on yıl başlayacaktır. [5]
Türkiye nasıl bir yol izlemelidir?
COP 30 yaklaşırken Belém’de yaşanan lojistik ve konaklama problemi, Türkiye gibi “gelişmekte olan ülke” kimliği ile küresel bir platformda söz sahibi olmaya çalışan ülkeler için hem risk, hem de fırsat olarak değerlendirilebilir. Bu noktada risk; katılım eşitsizliğinin ortaya çıkmasıyla birlikte diplomatik sesin güçsüzleşmesi, fırsat ise Türkiye’nin bölgesel güç kimliğini kullanarak köprü görevi üstlenmesi olabilir.
Türkiye, 2053 yılına kadar net sıfır emisyon hedefine ulaşmayı amaçlarken 2026 yılının Kasım ayında Antalya’da düzenlenmesi planlanan COP31 iklim müzakerelerine ev sahipliği yapmak üzere Avustralya ile yoğun bir rekabet içerisindedir.[6] COP30 için konaklama ve lojistik sorunu gündemdeyken ve COP31’e ev sahipliği yapmak için müzakereler devam ederken krizi fırsata çevirmek adına Türkiye’nin izleyeceği yol haritası kritik öneme sahiptir.
Öncelikle, konaklama ve ulaşım krizinden dolayı katılım eşitliği ile ilgili endişe duyulan bu süreçte, temsil gücünü savunan ve bölgesel liderlik iddiasını güçlendiren stratejik bir diplomasi ortaya konulması gerekmektedir. Akdeniz ve Karadeniz bölgelerini kapsayan somut proje önerileri ile hem teknik açıdan (adaptasyon finansmanı), hem de politik açıdan (iklim güvenliği vs.) aktör olarak ön plana çıkılmalıdır. Özellikle katılım eşitliği konusunda Birleşmiş Milletler ve ev sahibi ülke ile birlikte daha kapsayıcı katılım sağlanmasına yönelik finansal çözüm önerileri sunulmalıdır. Yukarıda belirtildiği üzere her ne kadar Birleşmiş Milletler tarafından gelişmekte olan ülkelerin konferansa katılımını desteklemek amacıyla sağlanan ödenek miktarı arttırılmış olsa da, daha sürdürülebilir mekanizmaların geliştirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda, gelişmekte olan ülkeler ile ittifak kurarak “Katılım Destek Fonu” teklif edilmesi önemli bir adım olabilir.
Avrupa Birliği ve önde gelen ekonomilerin iç politika kararlarının (örneğin 2035 hedef tartışmaları) COP müzakerelerini doğrudan etkilediği ve bu nedenle Türkiye’nin hem iklim politikası hedeflerini netleştirmesinin, hem de uluslararası taahhütleriyle dış kredibilitesini güçlendirmesinin önemli olduğu söylenebilir. Bu bağlamda, iç politikada COP30’un gereklerini destekleyecek yenilenebilir enerji, kıyı koruma ve afet planlama gibi somut düzenlemeler ile diplomaside kredibilite sağlanabilir.
Sonuç olarak, COP30 süreci iklim değişikliğine ilişkin “teknik” bir konferans niteliğinden çıkarak diplomatik adalet, temsil gücü ve ev sahibi ülke tercihlerinin ön plana çıktığı bir platforma dönüşmüştür. Bu bağlamda izlenecek stratejik bir yaklaşım, krizin fırsata çevrilmesini sağlayarak Türkiye’nin “gelişmekte olan ülke” kimliğini bölgesel liderliğe dönüştürmesine olanak sağlayacaktır. Bununla birlikte, iklim diplomasisinde köprü görevi üstlenmesi ve ortaya somut proje önerileri koyması 2026 yılında COP31’e ev sahipliği yapması konusunda destekleyici olacaktır.
Dr. Öğr. Üyesi Ayşe Selin DÜLGER
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
Turizm Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümü
KAYNAKÇA
- Ainger, J. (2025). Turkey Steps Up Race Against Australia to Host COP31 Talks. https://www.bloomberg.com/news/articles/2025-06-25/turkey-steps-up-race-against-australia-to-host-un-climate-talks?utm (Erişim Tarihi: 16.09.2025).
- Ceccon, M. (2025). Belém must be a turning point for adaptation, says COP30 CEO. https://nature4climate.org/ana-toni-cop30-ceo-adaptation/?utm (Erişim Tarihi: 18.09.2025).
- Morais, A.M. & Lo, J. (2025). Bureaucracy stops Belém residents from listing rooms on official COP30 platform. https://www.climatechangenews.com/2025/09/04/bureaucracy-stops-belem-residents-from-listing-rooms-on-official-cop30-platform/?utm (Erişim Tarihi: 18.09.2025).
- Paraguassu, L. & Abnett, K. (2025). Brazil dismisses calls to relocate COP30 amid Amazon city price surge. https://www.reuters.com/sustainability/cop/brazil-dismisses-calls-relocate-cop30-amid-amazon-city-price-surge-2025-08-04/?utm (Erişim Tarihi: 18.09.2025).
- Paraguassu, L. (2025). UN boosts financial support to poorer countries attending COP30 amid hotel crisis. UN boosts financial support to poorer countries attending COP30 amid hotel crisis. https://www.reuters.com/sustainability/cop/un-boosts-financial-support-poorer-countries-attending-cop30-amid-hotel-crisis-2025-09-17/ (Erişim Tarihi: 17.09.2025).
- UNFCCC (2025). Topics. https://unfccc.int/cop30 (Erişim Tarihi: 15.09.2025).
DİPNOTLAR
[1] UNFCCC, 2025.
[2] Paraguassu, 2025.
[3] Paraguassu ve Abnett, 2025.
[4] Morais ve Lo, 2025.
[5] Ceccon, 2025.
[6] Ainger, 2025.
